Najczęstsze prezentacje nietypowe

Osteoporoza

Pacjent z niemym klinicznie złamaniem kręgu

Jest to częsta sytuacja w praktyce klinicznej. Znaczna część złamań kręgów nie powoduje żadnych objawów klinicznych, złamania te są wykrywane przypadkowo. Aby je wykryć, należy wykonać badanie radiologiczne lub morfometrię kręgosłupa. Jest to bardzo istotne, gdyż złamanie kręgu powstałe bez działania sił zewnętrznych jest podstawą do ustalenia rozpoznania osteoporozy i rozpoczęcia leczenia farmakologicznego. Najważniejsze wskazówki sugerujące wystąpienie złamania kręgu to obniżenie wzrostu o 3-5 cm w krótkim czasie i zwiększenie kifozy piersiowej. Czasem pacjent przypomina sobie, że odczuwał wcześniej silne bóle kręgosłupa, które dość szybko ustąpiły. Niekiedy w trakcie dociekliwego wywiadu udaje się pozyskać informacje, że w okresie poprzedzającym wystąpienie bólu pacjent np. intensywnie pracował w ogrodzie lub brał udział w przeprowadzce.

Pacjent w młodym wieku z niskim wynikiem badania densytometrycznego

Jest to coraz częściej występująca sytuacja, gdyż wiele osób wykonuje badanie densytometryczne bez jakichkolwiek wskazań lekarskich. Niski wynik oznacza wartość Z-score <-2. Najczęściej nie udaje się znaleźć jakichkolwiek przyczyn tego stanu, ale nie upoważnia to do ustalenia rozpoznania osteoporozy; mówimy wtedy o wyniku odbiegającym od normy dla wieku i płci. Pacjent wymaga obserwacji oraz wdrożenia profilaktyki osteoporozy polegającej na odpowiedniej diecie i aktywności fizycznej. Po upływie roku lub dwóch lat należy powtórzyć badanie densytometryczne w tej samej lokalizacji i tym samym aparatem. W znacznej części przypadków niski wynik densytometryczny jest związany z niską szczytową wartością BMD, a kontrolne badanie densytometryczne pomoże w ustaleniu, czy nie mamy do czynienia z pacjentem szybko tracącym masę kostną (fast bone looser).

Pacjent zgłaszający częste upadki

Pacjent, u którego często dochodzi do upadków (co najmniej 2-3 upadki w roku poprzedzającym), to osoba, u której ryzyko złamania jest zwiększone. Wartość BMD u takiego pacjenta nie musi być obniżona, ale konieczne jest podjęcie działań diagnostycznych w celu wykrycia przyczyny upadków.

Osteomalacja

Pacjent z bólem o charakterze kostno-mięśniowym

Ból kostno-mięśniowy jest częstym objawem zgłaszanym przez pacjentów, jednak rzadko w takich przypadkach podejrzewa się osteomalację. Zawsze należy pamiętać o takiej możliwości, szczególnie gdy pacjent podaje ból w różnych częściach szkieletu. Warto także pytać o ogólną kondycję, gdyż niedobór witaminy D może istotnie zaburzać funkcję układu mięśniowego, co wiąże się ze zmniejszeniem sprawności. Ważne są także informacje o upadkach; po wykluczeniu innych przyczyn można podejrzewać, że ich przyczyną jest osteomalacja.

Pacjent stosujący leki przeciwpadaczkowe

Leki przeciwpadaczkowe są zazwyczaj stosowane przez wiele lat, często do końca życia. Zaburzają one metabolizm witaminy D w wątrobie poprzez zmniejszenie aktywacji prowitaminy D w pozycji 25, stąd na początku terapii, szczególnie gdy stosowany jest więcej niż jeden lek, należy ocenić spożycie wapnia w diecie, zlecić preparat wapniowy, o ile jest taka potrzeba, oraz stale podawać witaminę D. Zwykle dawka witaminy D powinna być większa niż w osteoporozie, np. wynosić 2000-3000 j. dziennie, a badania stężenia witaminy D są bardzo przydatne.