Czynniki determinujące występowanie nadciśnienia maskowanego w populacji ogólnej

dr hab. med. Katarzyna Stolarz-Skrzypek
I Klinika Kardiologii i Nadciśnienia Tętniczego, Instytut Kardiologii Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum, Kraków

Opracowano na podstawie: Determinants of masked hypertension in the general population: the Finn-Home study. Hänninen MR, Niiranen TJ, Puukka PJ, Mattila AK, Jula AM. J Hypertens 2011 Oct; 29(10):1880-8.

Stwierdzenie u pacjenta z prawidłowym ciśnieniem w pomiarze gabinetowym zmian narządowych typowych dla nadciśnienia tętniczego (np. przerost lewej komory serca) lub licznych innych czynników ryzyka chorób układu krążenia powinno skłaniać do podejrzenia nadciśnienia maskowanego i zalecenia domowych pomiarów ciśnienia w celu potwierdzenia lub wykluczenia tego rozpoznania.

Streszczenie

Kontekst kliniczny. Domowe pomiary ciśnienia tętniczego krwi (CTK) pozwoliły na rozpoznanie osób z prawidłowymi wartościami CTK w pomiarach gabinetowych, które mają podwyższone CTK w pomiarach pozagabinetowych (nadciśnienie maskowane). Nie jest jednak możliwe wykonanie domowych pomiarów CTK u wszystkich osób z prawidłowym CTK w pomiarach gabinetowych.

Cel. Określenie cech demograficznych, związanych ze stylem życia, klinicznych oraz psychologicznych sugerujących występowanie nadciśnienia maskowanego.

Metody. Grupa badana została wylosowana spośród uczestników multidyscyplinarnego badania epidemiologicznego Health 2000. Osoby badane (n=1459, wiek 45-74 lat), które reprezentowały próbę populacyjną osób nieleczonych z obszaru całego kraju, zostały poddane gabinetowym (dwa pomiary na jednej wizycie) i domowym (dwa pomiary codziennie przez 7 dni) pomiarom CTK oraz ocenie czynników ryzyka. Testy psychometryczne oceniały stres psychologiczny, skłonność do hipochondrii, depresji i aleksytymii. Nadciśnienie maskowane zostało zdefiniowane jako prawidłowe CTK w pomiarach gabinetowych (<140/90 mmHg) przy podwyższonym CTK w pomiarach domowych (≥135/85 mmHg).

Wyniki. Częstość występowania nadciśnienia maskowanego w nieleczonej dorosłej populacji fińskiej wynosiła 8,1%. Profil ryzyka sercowo-naczyniowego pacjentów z nadciśnieniem maskowanym przypominał profil ryzyka pacjentów z utrwalonym nadciśnieniem tętniczym. Wysokie prawidłowe ciśnienie skurczowe i rozkurczowe w pomiarach gabinetowych, starszy wiek, większe BMI, aktualne palenie tytoniu, nadmierne spożycie alkoholu, cukrzyca i przerost lewej komory serca w EKG były niezależnymi determinantami nadciśnienia maskowanego w wieloczynnikowej regresji logistycznej. Nadciśnienie maskowane było również niezależnie związane z hipochondrią.

Wnioski. Nadciśnienie maskowane jest zjawiskiem powszechnym w nieleczonej populacji dorosłych. Lekarze powinni rozważyć domowe pomiary CTK, jeżeli pacjent ma wysokie prawidłowe CTK w pomiarach gabinetowych, cukrzycę, przerost lewej komory serca lub kilka innych tradycyjnych czynników ryzyka sercowo-naczyniowego.

Komentarz:

Wprowadzenie do praktyki klinicznej pozagabinetowych pomiarów ciśnienia tętniczego (domowych lub nieinwazyjnego monitorowania – ABMP [ambulatory blood pressure monitoring]) doprowadziło do identyfikacji czterech podgrup osób. Osoby z prawidłowym ciśnieniem tętniczym w pomiarach gabinetowych mogą w pomiarach pozagabinetowych wykazywać ciśnienie tętnicze krwi (CTK) prawidłowe (normotonicy) lub podwyższone (nadciśnienie maskowane). Podobnie osoby z podwyższonym CTK gabinetowym mogą być sklasyfikowane na podstawie pomiarów pozagabinetowych jako osoby z nadciśnieniem białego fartucha (prawidłowe CTK pozagabinetowe) lub jako pacjenci z utrwalonym nadciśnieniem tętniczym (CTK pozagabinetowe również podwyższone). Dane uzyskane w badaniach prospektywnych wykazały, że ryzyko sercowo-naczyniowe osób z nadciśnieniem maskowanym jest pośrednie lub zbliżone do ryzyka pacjentów z utrwalonym nadciśnieniem tętniczym, podczas gdy osoby z nadciśnieniem białego fartucha wydają się mieć stosunkowo niskie ryzyko zdarzeń sercowo-naczyniowych.^1,2

Aktualne wytyczne Europejskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego wymieniają grupy pacjentów, u których należy szczególnie podejrzewać nadciśnienie maskowane i prowadzić diagnostykę w tym kierunku – dotyczy to osób obciążonych licznymi czynnikami ryzyka i uszkodzeniami narządowymi.³ Niniejsze opracowanie potwierdza te zalecenia. Należy jednak zwrócić uwagę, że zastosowana tutaj metoda oceny wartości ciśnienia pozagabinetowego (domowe pomiary CTK) pozwala wykryć podobne, ale nie identyczne jak przy wykorzystaniu ABPM, grupy osób z nadciśnieniem maskowanym.⁴ Szczególnie częstość występowania powikłań narządowych jest wyższa w nadciśnieniu maskowanym rozpoznawanym na podstawie pomiarów domowych niż w rozpoznawanym na podstawie ABPM.

Niemniej dostępne wyniki obserwacji prospektywnych wskazują, że zarówno nadciśnienie maskowane zdiagnozowane na podstawie domowych pomiarów CTK, jak i ABPM wiąże się z wyższym ryzykiem sercowo-naczyniowym.² Nadciśnienie maskowane może więc być rozpoznawane na podstawie pomiarów domowych CTK, choć rozpoznanie to nie zawsze jest analogiczne z postawionym na podstawie ABPM.

Cennym elementem omawianej publikacji jest zastosowanie testów psychologicznych i analiza związku cech charakterologicznych z występowaniem nadciśnienia maskowanego. Wykazany związek z hipochondrią dostarcza naukowego poparcia dla obserwowanego w praktyce klinicznej zjawiska, że istnieje grupa pacjentów, na których środowisko gabinetu lekarskiego działa uspokajająco, prowadząc do niższych wartości CTK niż w trakcie codziennej aktywności życiowej.

Piśmiennictwo:

1.Hansen TW, Kikuya M, Thijs L, Bjorklund-Bodegard K, Kuznetsova T, Ohkubo T, et al. Prognostic superiority of daytime ambulatory over conventional blood pressure in four populations: a meta-analysis of 7,030 individuals. J Hypertens 2007; 25:1554-1564.

2. Mancia G, Facchetti R, Bombelli M, Grassi G, Sega R. Long-term risk of mortality associated with selective and combined elevation in office, home, and ambulatory blood pressure. Hypertension 2006;47:846-853.

3.Mancia G, De Backer G, Dominiczak A, et al. 2007 Guidelines for the Management of Arterial Hypertension: The Task Force for the Management of Arterial Hypertension of the European Society of Hypertension (ESH) and of the European Society of Cardiology (ESC). J Hypertens 2007;25:1105-87.

4.Hänninen MR, Niiranen TJ, Puukka PJ, Jula AM. Comparison of home and ambulatory blood pressure measurement in the diagnosis of masked hypertension. J Hypertens 2010; 28:709-14.