Pobudzenie u osób w starszym wieku jest często błędnie klasyfikowane jako zespół psychoorganiczny. Dokładne badanie pacjenta uzupełnione informacjami uzyskanymi od opiekuna i badaniami dodatkowymi umożliwia postawienie rozpoznania i podjęcie leczenia przyczynowego.

CELE ARTYKUŁU

Po przeczytaniu artykułu Czytelnik powinien umieć:

• rozpoznać objawy pobudzenia u osoby starszej

• wdrożyć podstawową diagnostykę różnicową przyczyn pobudzenia u osoby starszej

• wdrożyć podstawowe leczenie farmakologiczne pobudzenia u osoby starszej

• rozpoznać działania niepożądane leków stosowanych w leczeniu pobudzenia u osoby starszej

• rozpoznać sytuacje wymagające pilnej konsultacji psychiatrycznej w przypadku pobudzenia u osoby starszej

Lecząc pacjentów w starszym wieku, nie da się uniknąć spotkania osoby będącej w stanie pobudzenia, ponieważ ten zespół objawów występuje często w przebiegu chorób otępiennych, majaczenia wywołanego chorobą somatyczną, zaburzeń psychotycznych, lękowych i chorób afektywnych. Główną rolę w ocenie rodzaju pobudzenia odgrywają bezpośrednia obserwacja pacjenta, badanie przedmiotowe oraz informacje uzyskane od opiekunów. Podział pobudzenia na słowne i fizyczne oraz określenie, czy pobudzeniu towarzyszą zachowania agresywne, umożliwiają podjęcie decyzji o potrzebie doraźnego leczenia farmakologicznego i dalszej specjalistycznej diagnostyki oraz postępowaniu niefarmakologicznym.

Przypadek 1

Pan Mieczysław, 85-letni wdowiec, mieszka samotnie, odwiedza go młodsza o 5 lat siostra. Ostatniej nocy sąsiedzi zaalarmowali policję i pogotowie ratunkowe, ponieważ z jego mieszkania dochodziły odgłosy przewracanych przedmiotów i  krzyki. Drzwi do mieszkania były zamknięte, a właściciel nie reagował na pukanie. Gdy udało się wejść do środka, okazało się, że w domu meble są poprzewracane, fotele pocięte, a pan Mieczysław biega z szablą z pokoju do pokoju „goniąc bandytów, którzy go napadli”.

Definicja pobudzenia

Wydawać by się mogło, że określenie „pacjent pobudzony” jest jednoznacznie zrozumiałe. Wbrew pozorom zdefiniowanie pobudzenia nie jest łatwe, gdyż stan ten może obejmować całe spektrum zaburzeń, a jeden pobudzony pacjent może się bardzo różnić od drugiego. Sformułowano następujące definicje pobudzenia:^1,2

• niewłaściwa aktywność ruchowa lub werbalna
• niewłaściwa aktywność werbalna, wokalna lub ruchowa, którą można uznać za niezwiązaną bezpośrednio z bieżącymi potrzebami
• bezładna aktywność psychoruchowa wynikająca z niepokoju fizycznego lub napięcia psychicznego, któremu towarzyszy niepokój ruchowy i zwiększona reaktywność na bodźce.