Ból stawów może być objawem różnych chorób stawów lub chorób ogólnoustrojowych, często wymagających szybkiego rozpoznania i leczenia. W związku z różnorodnością przyczyn i nietypowym przebiegiem niektórych schorzeń może dojść do pomyłek w procesie diagnostycznym i terapeutycznym bólu stawów.

Wprowadzenie

Ból stawów jest jednym z najczęstszych powodów zgłaszania się chorych zarówno do lekarza rodzinnego, jak i do poradni specjalistycznych. Może być pierwszym objawem zwiastującym przewlekłe zapalenie stawów lub objawem niespecyficznym, wywołanym chorobą ogólnoustrojową. Dlatego każdy chory z bólem stawów powinien być uważnie diagnozowany, niezależnie od czasu trwania i nasilenia dolegliwości. W związku z różnorodnością przyczyn i nietypowym przebiegiem niektórych schorzeń mogą zdarzyć się pomyłki w procesie diagnostycznym i terapeutycznym bólu stawów. Niniejsze opracowanie ma na celu przedstawienie i zwrócenie uwagi na częściej spotykane niewłaściwe decyzje w procesie postępowania z chorym.

Uwagi ogólne

Ból stawów (artralgia) jest niezwykle częstym objawem, który może być wywołany pierwotnymi zmianami strukturalnymi stawów lub tkanek otaczających stawy bądź chorobami narządów bezpośrednio niezwiązanych z układem mięśniowo-szkieletowym. Przyczyną artralgii mogą być choroby stawów o charakterze zapalnym lub zwyrodnieniowym, czynniki ogólnoustrojowe, takie jak zakażenia, nowotwory, zaburzenia metaboliczne, a także inne choroby spoza układu ruchu (tab. 1). Najczęstszą przyczyną bólu stawu są zmiany w tkankach otaczających, zapewniających integralność stawu (ścięgna, więzadła i ich przyczepy, pochewki ścięgien, kaletki maziowe), zwykle o charakterze przeciążeniowym, spowodowane powtarzającymi się mikrourazami. U starszych dorosłych częstą przyczyną bólu stawu jest choroba zwyrodnieniowa, która w okresie zaostrzenia może przebiegać również z odczynem zapalnym.

Istotna jest odpowiedź na pytanie, czy ból stawu spowodowany jest przyczyną miejscową, czy ogólnoustrojową, gdyż wpływa to na dalsze postępowanie diagnostyczne i terapeutyczne (miejscowe lub systemowe). W diagnostyce należy uwzględnić sygnały ostrzegawcze, czyli niepokojące objawy, które nasuwają podejrzenie schorzenia zapalnego lub spoza układu ruchu, co wymaga szczególnie wnikliwego dalszego badania. Uwagę powinny zwrócić: początek objawów u osób >50 r.ż., gorączka, postępujące osłabienie, zmniejszenie masy ciała, powiększenie węzłów chłonnych, niedokrwistość, przewlekły charakter dolegliwości.