Farmakoterapia
Dawkowanie leków u osób z otyłością
lek. Magdalena Wójcicka
dr hab. n. med. Marlena Broncel
Otyłość ma wpływ na procesy dystrybucji, metabolizmu i wydalania substancji leczniczych. Leczenie chorych otyłych wymaga nie tylko bardzo wnikliwej oceny stanu klinicznego, ale również znajomości właściwości farmakokinetycznych substancji leczniczych.
CELE ARTYKUŁU
Po przeczytaniu artykułu Czytelnik powinien umieć:
• omówić wpływ otyłości na farmakokinetykę i farmakodynamikę najczęściej stosowanych leków
• przedstawić strategię dawkowania leków u osób z otyłością
• wymienić przykłady leków niewymagających zmiany dawki u osób z otyłością
• wymienić przykłady leków wymagających zwiększenia dawki u osób z otyłością
Leczenie pacjentów otyłych nastręcza sporo problemów. Z jednej strony dotyczy to leków, które mogą powodować przyrost masy ciała (tab. 1), z drugiej zaś nadmiar tkanki tłuszczowej istotnie zmienia właściwości farmakokinetyczne wielu substancji leczniczych. Otyłość wpływa w największym stopniu na procesy dystrybucji, metabolizmu i wydalania substancji leczniczych. Oznacza to, że dawka standardowa dla pacjenta o masie ciała 70 kg wcale nie musi być dawką skuteczną i bezpieczną dla osoby otyłej.
WCHŁANIANIE
Dotychczas nie wykazano wpływu otyłości na procesy uwalniania i wchłaniania leków, ale należy podkreślić, że dużą rolę może odgrywać rodzaj diety, jaką stosuje otyły pacjent.
Z badań wynika, że skład jakościowy i ilościowy pożywienia osób otyłych jest nieprawidłowy: przeważają produkty kwasotwórcze (mięso, wędliny, jaja), małe jest spożycie ciemnego pieczywa, surowych owoców i warzyw.1 Taka dieta może wpływać na zmiany pH treści pokarmowej. Niskie pH soku żołądkowego spowoduje zwiększenie wchłaniania leków o odczynie kwaśnym, takich jak kwas acetylosalicylowy, ampicylina, streptomycyna, barbiturany, atropina, warfaryna, fenytoina, karbamazepina, fenobarbital, sulfonamidy, a zmniejszenie wchłaniania leków zasadowych: morfiny, petydyny, kodeiny, efedryny, propranololu, imipraminy, amitryptyliny, teofiliny, erytromycyny (tab. 2).2-6
Pokarm bogatotłuszczowy zwiększa wchłanianie leków przeciwgrzybiczych (gryzeofulwiny), przeciwpasożytniczych (albendazolu, mebendazolu), trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych (TLD) oraz silnie lipofilnych β-adrenolityków (propranololu, metoprololu).3-6
Z otyłością związana jest również osłabiona motoryka przewodu pokarmowego, wydłużony czas opróżniania żołądka i jelit z pokarmu, przez co zwiększyć się może wchłanianie spironolaktonu, doustnych leków przeciwkrzepliwych – antagonistów witaminy K, digoksyny, fenytoiny, karbamazepiny, nitrofurantoiny.2-5 W praktyce klinicznej oznacza to, że u otyłych pacjentów nie należy spodziewać się dużych terapeutycznych dawek tychże leków.