Farmakoterapia

Cykl „Farmakoterapia” koordynowany przez prof. dr. hab. n. med. Marka Droździka, Kierownika Katedry Farmakologii Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie

Dawkowanie leków u mężczyzn i kobiet – czy powinna być różnica?

dr hab. n. med. Marlena Broncel

Klinika Chorób Wewnętrznych i Farmakologii Klinicznej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Adres do korespondencji: dr hab. n. med. Marlena Broncel, Klinika Chorób Wewnętrznych i Farmakologii Klinicznej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Szpital im. Biegańskiego, ul. Kniaziewicza 1/5, 91-347 Łódź. E-mail: marlena.broncel@umed.lodz.pl

Płeć jest istotnym niemodyfikowalnym parametrem wpływającym na skuteczność i bezpieczeństwo terapii. Ustalenie skutecznej, bezpiecznej dawki leku u kobiety nie jest łatwe i może zasadniczo różnić się od dawki zalecanej mężczyźnie.

CELE ARTYKUŁU

Po przeczytaniu artykułu Czytelnik powinien:

• wymienić leki, których dawkowanie powinno być różne u kobiet i u mężczyzn

• wymienić najczęstsze zagrożenia wynikające ze stosowania tych samych dawek u kobiet i u mężczyzn

Wprowadzenie

Obecnie główny nacisk kładzie się na indywidualizację leczenia. Podkreśla się, że istotnym niemodyfikowalnym parametrem wpływającym na skuteczność i bezpieczeństwo terapii – oprócz wieku, czynników genetycznych – jest płeć. Powiedzenie, że kobiety pochodzą z Wenus, a mężczyźni z Marsa, w aspekcie terapii farmakologicznej nie jest bezpodstawne.

Dane statystyczne wskazują, że aż 50-75% więcej kobiet niż mężczyzn cierpi z powodu działań niepożądanych zastosowanego leku w tej samej postaci i dawce.1,2

Od dawna wiadomo, że kobiety zupełnie inaczej niż mężczyźni reagują na alkohol, tytoń, kokainę. Różnice zależne od płci dotyczą wszystkich procesów, jakim ksenobiotyki podlegają w organizmie, począwszy od wchłaniania, poprzez dystrybucję, metabolizm, a skończywszy na wydalaniu.3,4,5 Generalnie organy kobiece są mniejsze, procentowo stwierdza się większą zawartość tkanki tłuszczowej niż mięśniowej, perystaltyka jelit jest wolniejsza, aktywność niektórych izoenzymów cytochromu P450 niższa i istotnie wolniejsze wydalanie przez nerki. Dodatkowo sytuację komplikują: powszechna antykoncepcja hormonalna, fazy cyklu menstruacyjnego, okres menopauzy oraz stosowanie hormonalnej terapii zastępczej (HTZ).6

Ta różnorodność i zmienność czynników powoduje, że ustalenie skutecznej, bezpiecznej dawki leku u kobiety nie jest łatwe i może istotnie różnić się od tej, jaką zaordynujemy mężczyźnie.

Każdy nowy lek, zanim trafi do aptek, musi przejść pomyślnie szereg badań, najpierw fazy przedklinicznej (w warunkach in vitro, na zwierzętach), potem trzech faz klinicznych. Jeszcze do początku lat 90. ubiegłego stulecia kobiety nie uczestniczyły ani w I, ani w II fazie badań klinicznych. Sytuacja ta przede wszystkim wynikała z dbałości o zdrowie kobiet, głównie w okresie rozrodczym, i z obawy przed potencjalnym szkodliwym działaniem na płód. Zasadniczym celem tych badań jest określenie podstawowych parametrów farmakokinetycznych w populacji zdrowych ochotników, ocena skuteczności i bezpieczeństwa u pacjentów chorych na daną jednostkę chorobową, w której badany lek w przyszłości zostanie zarejestrowany. W literaturze coraz częściej jednak zaczęły się pojawiać doniesienia o istotnych różnicach związanych z płcią w farmakokinetyce i farmakodynamice leków.3-5,7

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Wchłanianie

Wpływ płci może mieć istotne znaczenie we wchłanianiu leków. Mężczyźni, niezależnie od wzrostu, mają dłuższy niż kobiety przełyk5 oraz wydzielają więcej [...]

Dystrybucja

Na proces dystrybucji wpływają czynniki związane z organizmem (stopień ukrwienia narządów, tkanek, przepuszczalność barier krew-mózg, krew-łożysko) oraz czynniki powiązane z lekiem (właściwości fizykochemiczne, [...]

Metabolizm

Procesy biotransformacji składają się z dwóch etapów:

Wydalanie

Wydalanie nerkowe jest najważniejszą drogą usuwania leków z organizmu. Zależy od filtracji kłębuszkowej, wydzielania kanalikowego i reabsorpcji. Może także podlegać zmianom wynikającym z szybkości [...]

Glikoproteina P

Istotną rolę w poszczególnych procesach farmakokinetycznych niektórych leków odgrywa glikoproteina P (P-gp).13 Znajduje się ona w różnych tkankach organizmu, m.in. na wierzchołkowej stronie [...]

Leki kardiologiczne

Różnice farmakokinetyczne związane z płcią odnotowano dla werapamilu14, metoprololu9 oraz 5-monoazotanu izosorbidu.15 Leki te są wolniej metabolizowane i wydalane z organizmu kobiety.

Leki przeciwbólowe

Morfina działa na kobiety znacznie słabiej niż na mężczyzn i może to być zależne od fazy cyklu menstruacyjnego. Za główną tego przyczynę [...]

Leki przeciwpadaczkowe

Leki przeciwpadaczkowe są grupą terapeutyków, które powodują wiele problemów w leczeniu padaczki u kobiet.32 Z jednej strony karbamazepina, fenytoina, fenobarbital wywołują zaburzenia hormonalne pod [...]

Leki nasenne, przeciwdepresyjne

W literaturze podkreśla się, że kobiety są bardziej wrażliwe niż mężczyźni na działanie leków nasennych i przeciwdepresyjnych. W przypadku zolpidemu stężenie tego leku u kobiet [...]
Do góry