Pałeczki Listeria monocytogenes mogą być czynnikiem etiologicznym różnych postaci zakażeń u kobiet w ciąży, chorych z zaburzeniami odporności oraz ludzi w skrajnych grupach wiekowych.

Listeria monocytogenes jest jednym z wielu chorobotwórczych dla ludzi drobnoustrojów przenoszonych drogą pokarmową. Większość zakażeń o takiej drodze transmisji cechuje się wysoką zachorowalnością i niską śmiertelnością. Listeria monocytogenes w odróżnieniu od innych patogenów jest drobnoustrojem odpowiedzialnym za zdarzające się dużo rzadziej, lecz groźniejsze w skutkach i obarczone wysoką śmiertelnością, zakażenia ośrodkowego układu nerwowego (OUN), bakteriemię, zakażenia wewnątrzmaciczne i okołoporodowe oraz zakażenia u chorych z zaburzeniami odporności, szczególnie komórkowej.

Chorobotwórcza siła pałeczek Listeria tkwi w dużej odporności drobnoustroju na czynniki zewnętrzne oraz zdolności namnażania się w szerokim zakresie temperatur. Bakteria ta w odróżnieniu od większości drobnoustrojów chorobotwórczych doskonale rozwija się w warunkach chłodniczych, w jakich przechowywana jest żywność. Pałeczki Listeria monocytogenes mają również zdolność przetrwania krótkotrwałej pasteryzacji oraz mrożenia, są niewrażliwe na wahania pH w zakresie od 4 do 9 i potrafią rozmnażać się w warunkach tlenowych, w żywności pakowanej próżniowo oraz w atmosferze modyfikowanej (o zawartości do 30% CO₂).

Dodatkowym problemem jest to, że w rozpoznawaniu zakażeń, zwłaszcza jeśli nie dotyczą kobiet ciężarnych, listerioza znajduje się bliżej końca łańcucha diagnostycznego. Z uwagi na specyficzne schematy leczenia listeriozy skutkuje to opóźnieniem wdrożenia właściwej terapii i większą liczbą powikłań lub niepowodzeń terapeutycznych. Zgodnie z opublikowanymi na początku 2015 r. danymi European Food Safety Authority (EFSA) w 2013 r. w Europie zanotowano 1763 potwierdzone przypadki listeriozy, co w stosunku do roku 2012 stanowiło wzrost o 8,6%, a śmiertelność wyniosła blisko 16%.¹ Z danych Państwowego Zakładu Higieny wynika, że w 2014 r. w Polsce zgłoszono 85 przypadków listeriozy, o 27 więcej niż w roku 2013.² Wprawdzie od 2001 r. zachorowania na listeriozę podlegają w Polsce obowiązkowi zgłaszania, jednak zgodnie z definicją przypadku są to jedynie uogólnione zakażenia przebiegające pod postacią bakteriemii, zakażeń OUN, listeriozy kobiet ciężarnych oraz noworodków. Oznacza to, że całkowita liczba zakażeń wywołanych przez pałeczki Listeria monocytogenes jest z dużym prawdopodobieństwem niedoszacowana. Postęp w medycynie i powiększające się populacje szczególnie zagrożone zakażeniem pałeczkami Listeria oraz coraz szersze stosowanie żywności gotowej do spożycia (RTE – ready to eat) i możliwość długiego przechowywania produktów spożywczych sprawiają, że zagrożenie listeriozą rośnie.