W kolejnej odsłonie cyklu rozważań nad profesjonalizmem lekarskim zapoznamy Czytelnika ze współczesnym ujęciem roli lekarza jako nauczyciela.  Omówimy najczęstsze sytuacje, w których zastosowanie znajdują umiejętności nauczania oraz praktyczne metody efektywnego przekazywania wiedzy.  Artykuł podzielony jest na dwie części, zgodnie z dwoma głównymi kontekstami, w jakich lekarz może uczyć innych. Są to: edukowanie pacjentów oraz kliniczne uczenie studentów i współpracowników w obecności pacjenta.

CELE ARTYKUŁU

Po przeczytaniu artykułu Czytelnik powinien:

• znać sytuacje, w których lekarz może przyjmować rolę nauczyciela
• wiedzieć, jakie są korzyści z edukowania pacjentów
• znać podstawowe elementy, z których składa się proces nauczania pacjentów oraz efektywne metody, które ten proces ułatwiają
• wiedzieć, jak w edukowaniu pacjentów wziąć pod uwagę kontekst powszechnego dostępu do wiedzy z internetu
• potrafić przygotować plan zajęć klinicznych w obecności pacjenta oraz efektywnie kierować ich przebiegiem
• wiedzieć, jak efektywnie nauczać współpracowników
• wiedzieć, jak można skorzystać z doświadczenia pacjenta w procesie nauczania

Najczęściej spotykaną sytuacją wymagającą od lekarza podjęcia roli nauczyciela jest edukowanie pacjentów oraz ich bliskich. Przekazywanie diagnozy, omawianie przyjętego planu leczenia, przedstawianie możliwych skutków niepożądanych podjętej terapii czy wreszcie uzyskiwanie świadomej zgody pacjenta na leczenie to sytuacje, w których niejako intuicyjnie lekarz podejmuje się zadania uczenia pacjenta.

Innymi, mniej oczywistymi sytuacjami, w których lekarz staje się nauczycielem, są codzienne interakcje z osobami pracującymi z nim w danej placówce. Mogą to być studenci, ale także inni lekarze, pielęgniarki oraz pozostały personel – wszystkie te osoby, które współpracują przez dłuższy czas i wytwarzają poczucie wspólnoty, wspólnego celu, np. opieki nad pacjentem. W takich wspólnotach wiedza, „jak tutaj się postępuje”, przekazywana jest w sposób nieformalny poprzez obserwację, naśladownictwo, niepisane zasady. Mogą to być zarówno kwestie szacunku do pacjenta, odnoszenia się do innych osób, jak i reguły postępowania, takie jak np. trzymanie się pewnych procedur.¹ Należy pamiętać, żeby samemu stosować się do przyjętych reguł. Rola nauczyciela jako autorytetu jest nie do przecenienia. Istnieją badania, które wskazują, że studenci medycyny słabiej przestrzegają zasad dotyczących higieny mycia rąk, jeśli obserwują postępującego w niewłaściwy sposób nauczyciela.²