Rozwój wodobrzusza w przebiegu marskości wątroby pogarsza jakość życia chorych i ich rokowanie, jest wskazaniem do podjęcia diagnostyki i terapii, w tym rozważenia leczenia zabiegiem przeszczepienia wątroby.

Wodobrzusze to nadmierne (>150 ml), patologiczne gromadzenie się płynu w jamie otrzewnej (ryc. 1). Przyczyną tej patologii jest najczęściej marskość wątroby, ale także niewydolność serca, przerzuty nowotworowe do otrzewnej, gruźlica czy ostre zapalenie trzustki (tab. 1).¹ Wodobrzusze obok encefalopatii wątrobowej i krwotoku z żylaków przełyku należy do poważnych powikłań marskości wątroby. Nawet 60% chorych ze skompensowaną marskością wątroby rozwija to powikłanie w ciągu 10 lat.² Wodobrzusze pogarsza jakość życia chorych oraz rokowanie w marskości wątroby, niezależnie od jej wyjściowej etiologii: 15% chorych umiera w ciągu roku, a 44% w ciągu 5 lat od ujawnienia się tej patologii.²

Szczegółowo problematykę wodobrzusza w przebiegu nadciśnienia wrotnego poruszają wytyczne European Association for the Study of the Liver (EASL) z 2010 r. oraz American Association for the Study of Liver Disease (AASLD) z 2012 r.

Celem niniejszego artykułu jest zwięzłe omówienie wybranych, prawdopodobnie najczęstszych błędów i problemów w diagnostyce i leczeniu wodobrzusza u pacjentów z marskością wątroby.

Niestosowanie ograniczenia dziennego spożycia sodu

Leczenie wodobrzusza rozpoczynamy od ograniczenia spożycia sodu do 2000 mg/24 h,¹ całkowitej abstynencji u pacjentów z problemem alkoholowym oraz odstawienia niesteroidowych leków przeciwzapalnych.¹ To pierwsze zalecenie w odróżnieniu od pozostałych jest bardzo trudne do zrealizowania. Wytyczne europejskie mówią o ograniczeniu spożycia sodu do 80-120 mmol/24 h, co oznacza 4,6-6,9 g NaCl/24 h.³ Nie jest bynajmniej anegdotą historia, w której pacjent z trudnym do leczenia wodobrzuszem zapytany o to, czy stosuje dietę z małą ilością soli, z dumą odpowiada, że oczywiście tak, bo zaczął spożywać duże ilości ogórków małosolnych. Dużo soli zawierają również jakże popularne ostatnio produkty określane potocznie jako „zupki chińskie” oraz np. konserwy mięsne. Zatem zachowując realizm, musimy liczyć się z tym, że nie osiągniemy wielkich sukcesów w ograniczaniu przez pacjenta spożycia soli. Dodatkowo restrykcyjne ograniczanie soli sprawia, że posiłki są niesmaczne, co pogłębia stopień niedożywienia u chorych i nasila kacheksję.

Rozpoczynanie terapii od diuretyku pętlowego

Podstawowym błędem w farmakoterapii wodobrzusza u chorych z nadciśnieniem wrotnym jest rozpoczynanie jej od diuretyków pętlowych, zwłaszcza we wlewie ciągłym. Retencja nerkowa sodu w przebiegu marskości wątroby w dużej mierze wynika ze wzmożonej j...