Helicobacter pylori jest czynnikiem etiologicznym przewlekłego zapalenia błony śluzowej żołądka, co może prowadzić do rozwoju choroby wrzodowej żołądka lub dwunastnicy. Zakażenia wywołane tym drobnoustrojem należą do najczęstszych zakażeń bakteryjnych na świecie. 

Helicobacter pylori (ryc. 1) w bezpośredni sposób kojarzy się dziś z chorobą wrzodową żołądka i/lub dwunastnicy, jednak jeszcze w latach 80. XX w. nikt nie zakładał bakteryjnej etiologii tych schorzeń. Za podstawową przyczynę choroby wrzodowej uznawano stres i niezdrowy styl życia, a w leczeniu stosowano leki zobojętniające kwas żołądkowy i restrykcyjne diety. Za udowodnienie związku bakterii z chorobą wrzodową przyznano w 2005 r. australijskim badaczom B.J. Marshallowi i J.R. Warrenowi Nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny. Droga do tego odkrycia była jednak dość skomplikowana, niemałą rolę odegrał również przypadek. W historii odkrycia pojawił się też polski element – w 1899 r. w żołądku psa obecność bakterii o helikalnym kształcie zauważył W. Jaworski, naukowiec z Uniwersytetu Jagiellońskiego; on też jako pierwszy zgłosił sugestię, że bakterie te mogą mieć związek ze schorzeniami górnego odcinka przewodu pokarmowego. Wiele lat później bakterię ponownie zaobserwował J.R. Warren, jednak próby hodowli drobnoustroju długo nie dawały efektu. Dopiero w 1982 r. nastąpił przełom. Stosowana przez wspomnianych wcześniej Marshalla i Warrena metoda zakładała prowadzenie hodowli poszukiwanego drobnoustroju przez dzień lub dwa, jednak w święta wielkanocne 1982 r. próbki przez przypadek pozostały w cieplarce przez 6 dni. Ta wydłużona inkubacja pozwoliła uzyskać wzrost bakterii in vitro. Teza o bakteryjnej etiologii choroby wrzodowej, pomimo wielu dowodów na jej prawdziwość, przez wiele lat była odrzucana przez autorytety medyczne. Marshall zdecydował się nawet na wypicie zawiesiny bakterii, co wywołało u niego ostre zapalenie błony śluzowej żołądka i wymagało intensywnego leczenia.¹ Dopiero skuteczność antybiotyków w leczeniu choroby wrzodowej sprawiła, że w latach 90. XX w. uznano za bezsporną rolę bakterii w patogenezie tego schorzenia. Początkowo, z racji morfologicznego podobieństwa do pałeczek Campylobacter, bakterię nazwano Campylobacter pylori, jednak dzięki metodom genetycznym wykazano, że jest to zupełnie nowy rodzaj, a drobnoustrój otrzymał nazwę Helicobacter pylori.

Niezwykła bakteria

Naturalnym siedliskiem pałeczek H. pylori jest błona śluzowa żołądka, lecz bakteria wbrew pozorom nie jest acidofilna. Zdolność przetrwania w niesprzyjającym, kwaśnym środowisku żołądka drobnoustrój zawdzięcza wielu czynnikom, z których wymienić n...