Farmakoterapia

Cykl „Farmakoterapia” koordynowany przez prof. dr. hab. n. med. Marka Droździka, Kierownika Katedry Farmakologii Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie

Wskazania i dawkowanie leków przeciwhistaminowych w leczeniu chorób alergicznych

dr n. med. Anna Lewandowska-Polak

Klinika Immunologii, Reumatologii i Alergii, Uniwersytet Medyczny, Łódź

Adres do korespondencji: dr n. med. Anna Lewandowska-Polak, Klinika Immunologii, Reumatologii i Alergii, UM, Łódź, e-mail: anna.lewandowska-polak@umed.lodz.pl

Leki przeciwhistaminowe są lekami pierwszego wyboru w alergicznym nieżycie nosa, alergicznym zapaleniu spojówek i pokrzywce. W innych chorobach alergicznych mogą przynieść choremu korzyść, ale nie stanowią pierwszej linii leczenia.

CELE ARTYKUŁU

Po przeczytaniu artykułu Czytelnik powinien umieć:

  • rozpoznać wskazania do stosowania leków przeciwhistaminowych w leczeniu chorób alergicznych
  • wdrożyć leki przeciwhistaminowe
  • porównać leki przeciwhistaminowe pod względem działań niepożądanych, farmakokinetyki i farmakodynamiki
  • rozpoznać działania niepożądane leków przeciwhistaminowych
  • wyjaśnić nieskuteczność leków przeciwhistaminowych
  • unikać najczęstszych błędów popełnianych przy stosowaniu leków przeciwhistaminowych

Wprowadzenie

Leki przeciwhistaminowe są to związki, których działanie polega na blokowaniu receptorów histaminowych, a efekt ten jest nazywany działaniem przeciwhistaminowym. Pierwsze związki o działaniu przeciwhistaminowym zsyntetyzowano w latach 30. XX w., wykazując wówczas ich skuteczność w zapobieganiu indukowanej alergenem anafilaksji, jednak substancje te charakteryzowały się wysoką toksycznością, a ich działanie przeciwhistaminowe było słabe. Wykorzystanie leków przeciwhistaminowych w terapii do lat 80. XX w. było ograniczone działaniami niepożądanymi, przede wszystkim wpływem na ośrodkowy układ nerwowy (OUN) i efektem antycholinergicznym, które cechowały pierwszą generację tych leków. Momentem przełomowym w terapii było wprowadzenie drugiej generacji leków przeciwhistaminowych, charakteryzujących się selektywnością w stosunku do receptorów histaminowych i pozbawionych działań niepożądanych.1,2

We współczesnej terapii chorób alergicznych znajdują zastosowanie przede wszystkim związki blokujące receptory H1, co wynika z roli tych receptorów w mechanizmie nadwrażliwości, a leki przeciwhistaminowe, mimo że są stosowane od wielu lat, stanowią nadal pierwszą linię leczenia alergicznego nieżytu nosa (ANN) i pokrzywki.

Histamina i receptory histaminowe

Histamina jest aminą biogenną, która powstaje w wyniku dekarboksylacji histydyny i jest magazynowana głównie w ziarnach cytoplazmatycznych komórek tucznych i bazofilów. Komórki tuczne występują w tkance łącznej, przede wszystkim w okolicy naczyń krwionośnych, limfatycznych i nerwów. W większej liczbie występują w spojówkach, skórze, błonie śluzowej górnych i dolnych dróg oddechowych i błonie śluzowej przewodu pokarmowego. Rolę histaminy w wywoływaniu objawów chorób alergicznych przedstawia rycina 1.

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Leki przeciwhistaminowe pierwszej generacji

Leki przeciwhistaminowe pierwszej generacji wchłaniają się szybko z przewodu pokarmowego, a ich działanie zaczyna się już po około 30 minutach, ale działają krótko [...]

Leki przeciwhistaminowe drugiej generacji

Zasadniczą cechą odróżniającą leki drugiej generacji od pierwszej jest selektywne działanie na receptor H1, które pozbawia nowoczesne leki przeciwhistaminowe licznych działań [...]

Farmakokinetyka i bezpieczeństwo stosowania leków przeciwhistaminowych

Leki przeciwhistaminowe drugiej generacji charakteryzują się szybkim początkiem działania (30 minut-2 godziny) i w odróżnieniu od leków pierwszej generacji długim czasem działania – [...]

Wskazania do leczenia lekami przeciwhistaminowymi

Leki przeciwhistaminowe są stosowane w leczeniu chorób alergicznych, w których istotną rolę odgrywa histamina. Należy jednak wyróżnić choroby alergiczne, w których leki przeciwhistaminowe są [...]

Leki przeciwhistaminowe w leczeniu alergicznego nieżytu nosa

Alergiczny nieżyt nosa jest przewlekłą chorobą zapalną błony śluzowej nosa, charakteryzującą się obecnością wodnistej wydzieliny z nosa, kichaniem i blokadą i/lub swędzeniem nosa. [...]

Leki przeciwhistaminowe w leczeniu pokrzywki

Pokrzywka charakteryzuje się pojawianiem się bąbli pokrzywkowych w wyniku obrzęku skóry właściwej spowodowanego rozszerzeniem naczyń i zwiększeniem ich przepuszczalności pod wpływem histaminy. Pokrzywkę [...]

Leki przeciwhistaminowe w leczeniu AZS, astmy oskrzelowej i reakcji anafilaktycznej

Leczenie AZS obejmuje leczenie miejscowe (glikokortykosteroidy, inhibitory kalcyneuryny i nawilżanie skóry) oraz leczenie ogólnoustrojowe (leczenie przeciwdrobnoustrojowe, glikokortykosteroidy doustne, leki przeciwhistaminowe, cyklosporyna, antymetabolity, [...]

Podsumowanie

Leki przeciwhistaminowe drugiej generacji stanowią pierwszą linię leczenia ANN, spojówek oraz pokrzywki. Są również skuteczne jako leczenie uzupełniające w terapii AZS, astmy [...]
Do góry