Wzrost aktywności aminotransferaz we krwi występuje w wielu chorobach o różnej etiologii. Typowym zjawiskiem dla alkoholowej choroby wątroby jest jednak wyższy wzrost aktywności AST niż ALT. Zjawisko to wiąże się z niedoborem pirydoksalu w przebiegu uzależnienia od alkoholu. Obliczając stosunek aktywności AST do ALT, otrzymujemy wartość nazywaną wskaźnikiem de Ritisa. Gdy wynosi ona >1,5, uprawdopodabnia, a >2, niemal jednoznacznie potwierdza związek uszkodzenia wątroby z nadużywaniem alkoholu.⁸

Powszechnie stosuje się również oznaczanie aktywności gamma-glutamylotransferazy (GGTP) w surowicy krwi. Badanie to mimo wysokiej czułości jest przydatne jedynie w ograniczonym stopniu, ze względu na możliwość wzrostu aktywności enzymu w wielu innych stanach klinicznych, jak również pod wpływem leków.⁸

W diagnostyce przewlekłego używania alkoholu znaczenie ma również oznaczanie średniej objętości krwinki czerwonej. Jakkolwiek najczęstszą przyczyną zwiększenia wartości MCV jest przewlekłe spożycie alkoholu, również to badanie obciążone jest dużym odsetkiem wyników fałszywie dodatnich. Długi czas narastania oraz normalizacji związany z czasem życia erytrocytów czyni go mało przydatnym w monitorowaniu nawrotów picia.⁸

Tabela 1. Tradycyjne biomarkery nadużywania alkoholu^6,8,9

Najbardziej czułym i specyficznym z dostępnych w praktyce klinicznej testów jest transferyna uboga w węglowodany. Z uwagi na długi okres półtrwania, a zarazem szybkie narastanie parametru po złamaniu dotychczasowej abstynencji test może być stosowany zarówno w diagnostyce uzależnienia, jak i monitorowaniu późniejszego leczenia.^8,9

Uzasadnienie ma również stosowanie kombinacji dwóch lub trzech biomarkerów. Wzrost przynajmniej dwóch markerów (w szczególności GGTP, MCV oraz CDT) może być bardziej czułą metodą prewencji płodowego zespołu alkoholowego niż badania kwestionariuszowe.^6,8

Warto również zwrócić uwagę na inne, mniej specyficzne odchylenia w badaniach laboratoryjnych, wynikające z zaburzeń równowagi elektrolitowej i kwasowo-zasadowej, zmniejszonej wydolności wątroby czy przewlekłego procesu zapalnego w obrębie trzustki.⁶ Często spotykane u osób uzależnionych nieprawidłowości w parametrach morfologii krwi obwodowej oraz w powszechnie stosowanych oznaczeniach biochemicznych, takich jak poziomy elektrolitów, parametry metaboliczne i enzymatyczne zestawiono w tabeli 2.

Tabela 2. Inne, mniej specyficzne odchylenia w badaniach laboratoryjnych towarzyszące uzależnieniu od alkoholu^6,8

Kryteria diagnostyczne uzależnienia

Zgodnie z klasyfikacją ICD-10 zespół uzależnienia od alkoholu (F10.2) rozpoznaje się, gdy przez pewien czas przez ostatni rok występowały łącznie przynajmniej trzy z następujących cech lub objawów:

• silne pragnienie lub poczucie przymusu picia
• trudności kontrolowania zachowania związanego z piciem, jego rozpoczęcia, zakończenia lub ilości
• fizjologiczne objawy abstynencyjne, występujące po przerwaniu lub zmniejszeniu intensywności picia, albo używanie alkoholu lub podobnie działającej substancji (głównie benzodwuazepin) w celu zmniejszenia nasilenia bądź uniknięcia objawów abstynencyjnych
• tolerancja, czyli potrzeba stosowania coraz większych ilości alkoholu w celu wywołania podobnego efektu odurzenia
• narastające zaniedbywanie innych zainteresowań, przyjemności na koszt czasu poświęconego na zdobywanie, przyjmowanie alkoholu albo odwracanie skutków jego działania
• picie mimo wyraźnych dowodów jego szkodliwych następstw.¹⁰

W sytuacji, gdy u pacjentki występują szkody zdrowotne (somatyczne bądź psychiczne) mające związek przyczynowy z piciem, a nie spełnia ona kryteriów uzależnienia, należy postawić rozpoznanie szkodliwego używania alkoholu (F10.1).¹⁰

Jeżeli nie występuje przewlekły problem alkoholowy, a aktualne upicie ma charakter incydentalny, należy rozpoznawać ostre zatrucie (F10.0).¹⁰

Terapia uzależnienia od alkoholu u ciężarnych

Leczenie uzależnienia od alkoholu ma zazwyczaj charakter niefarmakologiczny. Polega na oddziaływaniach psychoterapeutycznych w połączeniu ze wsparciem społecznym. Istnieje jednak kilka substancji leczniczych o udowodnionej skuteczności w podtrzymywaniu abstynencji.

Odrębny problem stanowi leczenie alkoholowych zespołów abstynencyjnych, które mają charakter ostry, często wymagają intensywnego leczenia w warunkach podmiotu leczniczego i mogą doprowadzić do stanu zagrożenia życia.