Przesiewowa diagnostyka afazji obejmuje ocenę mowy spontanicznej, nazywania, rozumienia mowy i powtarzania.

Wprowadzenie

Przeprowadzenie skróconego badania podczas ostrego dyżuru zajmuje ok. 5-10 min. Interpretacja wyników wymaga uwzględnienia wpływu ewentualnie współwystępujących u chorego deficytów poznawczych, zaburzeń wzroku i słuchu. W przypadku wykrycia trudności w badaniu przesiewowym lub wywiadzie (od pacjenta i/lub osoby bliskiej), wskazujących na pogorszenie funkcji językowych, niezbędne jest skierowanie na kompleksowe badanie w kierunku afazji przez neurologopedę i/lub neuropsychologa.

Afatyczne zaburzenia funkcji językowych

Zgodnie z definicją Goodglassa i Kaplan afazja odnosi się do zaburzeń wszystkich lub wybranych zdolności i nawyków związanych z komunikacją ustną i pisemną, wynikających z uszkodzenia obszarów mózgu odpowiadających za te funkcje. Zaburzenia nie mogą wynikać z niedowładu lub zaburzeń koordynacji mięśni, zaburzeń wzroku lub słuchu.¹ Osoby z afazją przejawiają trudności z aktualizacją słów, tworzeniem wypowiedzi złożonych oraz rozumieniem komunikatów długich bądź rozbudowanych pod względem gramatycznym. Zaburzenia afatyczne wynikają zazwyczaj z lewopółkulowych uszkodzeń obszarów korowych i/lub podkorowych wokół bruzdy Sylwiusza.²

Najczęstszą przyczyną afazji jest udar z zakresu unaczynienia lewej tętnicy środkowej mózgu. Częstość występowania afazji u osób po udarze mózgu oscyluje pomiędzy 15-33% przypadków. Jej ryzyko rośnie z wiekiem.³ Do innych częstych przyczyn afazji należą: urazy czaszkowo-mózgowe, nowotwory ośrodkowego układu nerwowego, zapalenia mózgu (szczególnie wywołane wirusem opryszczki) oraz choroby neurozwyrodnieniowe (głównie choroba Alzheimera i zwyrodnienie czołowo-skroniowe).⁴

Istnieje wiele klasyfikacji afazji. W medycynie najczęściej wykorzystuje się bostońską klasyfikację Bensona z 1979 r.¹ Polscy logopedzi w praktyce klinicznej często posługują się klasyfikacją Łurii z 1964 r.⁵, przystosowaną do specyfiki języka polskiego. Ze względów praktycznych na szczególną uwagę zasługuje dychotomiczny podział zaburzeń afatycznych na afazję płynną (fluent aphasia) i niepłynną (non-fluent aphasia). Cechy typowe dla każdego z tych rodzajów można zaobserwować już w mowie spontanicznej. W przypadku afazji niepłynnej pacjent mówi niewyraźnie, ze wzmożonym wysiłkiem, często się zacina. W wypowiedziach dominują rzeczowniki – często nie są to konstrukcje zdaniowe. W afazji płynnej nie obserwuje się zaburzeń artykulacji, melodia mowy jest zachowana, a w wypowiedziach przeważają czasowniki. W przypadku głębokiego nasilenia afazji płynnej obserwuje się niekiedy tzw. żargon afatyczny, gdy w mowie pacjenta trudno wyodrębnić elementy znaczące.⁶ W afazji płynnej typowe są głębsze zaburzenia rozumienia mowy niż w afazji niepłynnej.⁷