Psychiatria
Jak rozpoznać pierwsze objawy otępienia?
dr n. med. Anna Barczak1,2
Otępieniem określamy nabytą, nieodwracalną, postępującą w czasie deteriorację w zakresie funkcji poznawczych, głównie pamięci oraz procesów językowych, funkcji wzrokowo-przestrzennych, myślenia, osobowości i stanu emocjonalnego, prowadzącą do utraty samodzielności i stopniowego uzależnienia od opiekuna.
CELE ARTYKUŁU
Po przeczytaniu artykułu Czytelnik powinien:
- znać definicję otępienia wraz z najnowszymi kryteriami
- rozpoznać objawy początkowe otępienia
- odróżnić chorobę Alzheimera od innych typów otępień
Wprowadzenie
Nabyty charakter otępienia zakłada, że pogorszenie funkcjonowania poznawczego nie ma charakteru rozwojowego (w odróżnieniu od np. upośledzenia umysłowego). Nieodwracalność i względnie trwały charakter odróżnia je od zaburzeń świadomości i nastroju, a stopniowa progresja jest odzwierciedleniem patologicznych zmian zachodzących w mózgu. Otępienie jest stanem klinicznym – zespołem objawów, a nie chorobą samą w sobie.
Przyczynami otępienia są najczęściej choroby neurozwyrodnieniowe występujące w późniejszym wieku (>65 r.ż.), ale może mieć ono również charakter wtórny, między innymi do zmian naczyniowych, pourazowych, toksycznych czy wirusowych.1 Ponieważ nie istnieje skuteczne leczenie przyczynowe, jest to coraz powszechniejszy problem. W 2010 r. na świecie było 35,6 mln osób z otępieniem, a do 2030 r. liczba ta wzrośnie do 65,7 mln. Wiąże się to z olbrzymimi nakładami finansowymi, a jedynym skutecznym sposobem na zmniejszenie kosztów, poza odraczaniem w czasie momentu wystąpienia pełnych objawów otępienia2, jest jak najszybsze jego rozpoznanie i włączenie leczenia objawowego.3
Klasyfikacje i kryteria otępienia
Otępienie rozpoznaje się na podstawie klasyfikacji i kryteriów oraz rekomendacji międzynarodowych i lokalnych organizacji skupiających ekspertów z danej dziedziny. W 2011 r. w Polsce powstały kolejne rekomendacje rozpoznawania i leczenia otępień stworzone przez zespół ekspertów Polskiego Towarzystwa Alzheimerowskiego.
Jednymi z najczęściej wykorzystywanych są kryteria diagnostyczne otępienia według ICD-10, opracowane przez grupę ekspertów Światowej Organizacji Zdrowia (WHO – World Health Organization). Otępieniem określa się tam: „zespół objawów spowodowany chorobą mózgu, zwykle o charakterze przewlekłym lub postępującym, w którym zaburzone są takie wyższe funkcje korowe (funkcje poznawcze), jak: pamięć, myślenie, orientacja, rozumienie, liczenie, zdolność uczenia się, język i ocena”. Dodatkowo musi być zachowana: „świadomość otoczenia, to jest brak przymglenia świadomości, a zaburzeniom poznawczym mogą towarzyszyć lub je wyprzedzać zaburzenia emocjonalne i zmiana zachowań społecznych”.4 Szczegółowe kryteria zawiera tabela 1.
