Bóle przebijające ze względu na znaczną częstotliwość i nieprawidłowości w ich leczeniu w dużym stopniu pogarszają jakość życia chorych na nowotwór. Nie ma jakichkolwiek wątpliwości, że bóle tego rodzaju powinny być skutecznie leczone. Przynosi to ulgę w cierpieniu, zmniejsza zużycie leków, obniża koszty leczenia i zmniejsza liczbę działań niepożądanych.

Wprowadzenie

Mimo wielu badań nad bólem przebijającym dotychczas nie ustalono jego jednolitej definicji.¹ Ból przebijający u chorego na nowotwór najczęściej definiowany jest jako krótkotrwałe nasilenie bólu o szybkim wzroście i znacznym natężeniu oraz zazwyczaj krótkim czasie trwania, występujące podczas prawidłowego leczenia bólu podstawowego.²

Chociaż dostępne są skuteczne metody leczenia farmakologicznego, postępowanie kliniczne w nowotworowym bólu przebijającym jest nadal niezadowalające. Głównymi problemami na drodze do właściwego leczenia tego rodzaju bólu są: brak zgodności co do zasadniczych aspektów bólu przebijającego, takich jak jego definicja, epidemiologia i sposób oceny, nieoszacowanie jego nasilenia i wpływu na jakość życia pacjentów z chorobą nowotworową, a także nieodróżnianie bólu przebijającego od bólu końca dawki i epizodów bólu występujących podczas miareczkowania dawki opioidu. Powszechne niestety uprzedzenie do leków opioidowych prowadzi często do zalecania leków nieskutecznych lub nieodpowiednich dawek i niewłaściwych dróg podania.³

Definicja

Pierwszą definicję bólu przebijającego (BP – breakthrough pain) zaproponowali Portenoy i Hagen w 1999 r. Określili oni ten rodzaj bólu jako przemijające zaostrzenie bólu przy względnie stałym nasileniu i dobrej kontroli bólu podstawowego u chorych długo leczonych opioidami z powodu bólu nowotworowego.⁴ W definicji tej i samej nazwie podkreślono, że ból przebijający występuje podczas przewlekłego bólu w odpowiedni sposób opanowanego. Definicja ta nie jest już tak oczywista przy użyciu określeń: „ból epizodyczny” i „ból przemijający”, zaproponowanych przez Europejskie Towarzystwo Opieki Paliatywnej (EAPC – European Association for Palliative Care) w 2002 r.⁵ Pierwotna definicja bólu przebijającego ewoluowała przez lata. Ostatecznie została opisana przez Daviesa i wsp. w 2009 r. jako „przemijające zaostrzenie bólu pojawiające się samoistnie lub w związku z konkretnym przewidywalnym albo niemożliwym do przewidzenia czynnikiem wyzwalającym przy względnie stabilnym i odpowiednio kontrolowanym bólu podstawowym”.⁶ Była ona modyfikowana przez tego samego autora i wsp. w 2013 r. na podstawie analizy skuteczności leczenia 1000 chorych z bólem przebijającym.⁷