Pozajelitowa transmisja zakażenia umożliwia wniknięcie HBV do organizmu podczas procedur medycznych. Ponieważ nie wszyscy zakażeni są tego świadomi i nie ujawniają tej informacji w wywiadzie, stale istnieje ryzyko przeniesienia zakażenia na osobę wrażliwą podczas interwencji z przerwaniem ciągłości tkanek. Największe znaczenie i skuteczność ma tutaj niewątpliwie szczepienie profilaktyczne.

CELE ARTYKUŁU

Po przeczytaniu artykułu Czytelnik powinien umieć:

• omówić strategię szczepień przed zabiegami chirurgicznymi
• wymienić wskazania do szczepień przed zabiegami chirurgicznymi
• przedstawić przeciwwskazania do szczepień przed zabiegami chirurgicznymi
• wdrożyć odpowiednie postępowanie, gdy pacjent odmawia wykonania szczepień przed zabiegiem chirurgicznym

Wprowadzenie

Wirus zapalenia wątroby typu B (HBV – hepatitis B virus) jest reprezentantem rodziny Hepadnaviridae, który posiada 10 genotypów i >40 podtypów genetycznych o zróżnicowanej dystrybucji geograficznej. Transmisja zakażenia w populacji dokonuje się pozajelitowo – zarówno drogą krwiopochodną (w tym procedury medyczne, dożylne iniekcje środków odurzających, transmisja wertykalna: penetracja HBV z organizmu matki do organizmu rozwijającego się płodu, tatuaże), jak i kontaktów seksualnych.¹ Na świecie u ok. 2 mld osób stwierdza się cechy przebytej lub obecnej infekcji HBV o zróżnicowanym obrazie klinicznym. Po wniknięciu wirusa do organizmu (okres wylęgania od 6 tygodni do 6 miesięcy) możliwy jest rozwój ostrego wirusowego zapalenia wątroby typu B (WZW B). Oprócz cech zapalenia wątroby obecne są serologiczne markery zakażenia: antygen powierzchniowy (HBsAg – hepatitis B surface antigen), przeciwciała przeciw antygenowi rdzeniowemu wirusa (anty-HBc – hepatitis B core antigen) w klasie IgM. Często stwierdza się obecność antygenu e (HBeAg – hepatitis B e-antigen). Prawidłowa odpowiedź immunologiczna na zakażenie w ok. 90% przypadków prowadzi do eliminacji HBeAg z wytworzeniem przeciwciał anty-HBe, a następnie do eliminacji HBsAg z wytworzeniem przeciwciał anty-HBs o właściwościach protekcyjnych, chroniących przed rozwojem choroby przy ponownym kontakcie z wirusem. U niektórych chorych po przebytym ostrym WZW B nie dochodzi do trwałego ustąpienia procesu zapalnego ani eliminacji antygenu(-ów) HBV z surowicy i rozwija się przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu B (PZW B). W przypadku zakażenia niemowląt i dzieci oraz osób z zaburzeniami układu immunologicznego niemal regułą jest rozwój PZW B bez poprzedzającej fazy ostrego zapalenia wątroby. W części przypadków (trudnej do oszacowania) zakażenie przebiega od początku w postaci bezobjawowej klinicznie, ale z utrzymującą się obecnością antygenu(-ów) HBV. W populacji globalnej „nosiciele” HBsAg to ok. 240 mln osób.^2,3 Tylko niewielka grupa zakażonych HBV jest świadoma tego faktu. W niektórych krajach Europy Wschodniej wskaźnik nosicielstwa HBsAg przekracza 5%. W Polsce, podobnie jak w większości krajów europejskich, wynosi on <2%.⁴