Wstęp

W ciągu ostatnich lat obserwuje się stały i intensywny rozwój międzynarodowego ruchu turystycznego. Przewidywana liczba podróży zagranicznych do 2010 r. przekroczy miliard rocznie.¹ Zjawisko to dotyczy także mieszkańców naszego kraju. W roku 2007 za granicę wyjechało aż 15% dorosłych Polaków. Zwiększa się również zainteresowanie wyjazdami do egzotycznych miejsc.² Podróże do krajów tropikalnych i rejonów o niskim poziomie higieny wiążą się z istotnym ryzykiem zachorowania, związanym m.in. z endemicznym występowaniem niektórych chorób zakaźnych. Szczepienia ochronne od dawna stanowią skuteczną i bezpieczną formę profilaktyki zdrowotnej w podróżach międzynarodowych.³

Podział szczepień stosowanych przed podróżą zagraniczną

Tabela 1. Choroby, którym zapobiegają szczepienia obowiązkowe i zalecane dla podróżujących według World Health Organization⁴

World Health Organization (WHO) wyróżnia:

• szczepienia obowiązkowe dla podróżujących,
• szczepienia zalecane rutynowo,
• szczepienia zalecane w zależności od charakteru podróży (tab. 1).

Wyboru szczepień w każdym przypadku należy dokonywać indywidualnie, z uwzględnieniem stosownych przepisów sanitarnych, stanu uodpornienia podróżnego oraz licznych czynników dotyczących trasy, terminu i sposobu podróżowania, jak również osobistych uwarunkowań zdrowotnych turysty (m.in. wiek, choroby przewlekłe, ciąża). Wskazania do szczepień przed podróżą zawsze należy ustalać na podstawie analizy ryzyka wyjazdu i bezpieczeństwa zastosowania szczepionki u danej osoby.⁴

Szczepienia obowiązkowe u podróżujących

Stosowanie szczepień obowiązkowych u podróżujących wynika z ustaleń zawartych w International Health Regulations (IHR), które stanowią zbiór regulacji prawnych opublikowany przez WHO w celu ochrony krajów członkowskich przed globalnymi zagrożeniami zdrowia publicznego. Aktualna wersja IHR powstała w roku 2005.⁵ Obecnie jedynym szczepieniem wymaganym na podstawie tych regulacji jest szczepienie przeciwko żółtej gorączce. Niezależnie od zapisów IHR niektóre państwa mogą żądać świadectwa innych szczepień zgodnie z własnym prawem wizowym.

Szczepienie przeciwko żółtej gorączce

Żółta gorączka jest chorobą wirusową przenoszoną przez komary w tropikalnej części Afryki i Ameryki Południowej. Ryzyko infekcji u podróżujących nie jest dokładnie poznane, szacuje się jednak, że w Afryce nie przekracza 50 przypadków na 100 000 osób w ciągu dwóch tygodni podróży, natomiast w Ameryce Południowej jest ok. 10 razy niższe. W latach 1979-2007 odnotowano zaledwie ok. 10 przypadków zawleczonej żółtej gorączki w krajach wolnych od tej choroby. Należy jednak podkreślić, że żółtą gorączkę charakteryzuje zwykle ciężki przebieg, z umieralnością sięgającą 20-50%.³

Zgodnie z IHR szczepienie przeciwko żółtej gorączce jest warunkiem wjazdu do wybranych krajów Afryki Subsaharyjskiej i Gujany Francuskiej. Co więcej, liczne kraje wymagają tego szczepienia od osób przybywających na ich terytorium bezpośrednio z rejonów endemicznego występowania żółtej gorączki.⁴

Szczepienie przeprowadzone w upoważnionej do tego placówce powinno zostać odnotowane w International Certificate of Vaccination or Prophylaxis. Obecnie w Polsce jest stosowany certyfikat w wersji dwujęzycznej (j. angielski i j. francuski) wydawany przez WHO. Wpisy dotyczące szczepień powinny być poświadczone w tym dokumencie przez lekarza lub innego uprawnionego pracownika opieki zdrowotnej nadzorującego przeprowadzenie szczepienia. Certyfikat jest ważny przez 10 lat, począwszy od 10. dnia po zastosowaniu szczepionki.

Wymaganą przez IHR akceptację WHO mają trzy preparaty do uodpornienia przeciwko żółtej gorączce, z czego w Polsce dostępna jest szczepionka zawierająca żywe atenuowane wirusy. Szczepienie podstawowe stanowi podanie jednej dawki.

Niezależnie od obowiązków wynikających z IHR w celu indywidualnej ochrony przed żółtą gorączką powinny się zaszczepić osoby udające się w rejony zagrożone tą chorobą (w tych sytuacjach szczepienie to jest traktowane jako zalecane).³

Pozostałe szczepienia obowiązkowe

Lokalne regulacje prawne odnośnie szczepień dla podróżnych obowiązują obecnie tylko w Arabii Saudyjskiej. Od wszystkich pielgrzymujących do Mekki i Medyny w wieku >2 lat wymagane jest szczepienie przeciw Neisseria meningitidis szczepionką czterowalentną, tj. obejmującą serogrupy A, C, Y, W-135. Szczepionka ta nie jest dostępna w Polsce.

Obowiązek szczepień przeciwko żółtej gorączce oraz poliomyelitis przed podróżą do Arabii Saudyjskiej dotyczy tylko mieszkańców rejonów endemicznego występowania tych chorób, zatem nie odnosi się do podróżnych z Polski.⁴