Pozostałe szczepienia zalecane w ruchu turystycznym

Oprócz opisanych powyżej szczepień w niektórych przypadkach należy rozważyć także uodpornienie przeciwko wściekliźnie. Zagrożenie wścieklizną w podróży nie zostało jak dotąd dobrze oszacowane, uważa się jednak, że ryzyko pokąsania przez zwierzę wymagające postępowania poekspozycyjnego może sięgać do 0,5% w ciągu miesiąca podróży.¹⁶ Z uwagi na śmiertelny przebieg choroby i potencjalną trudność w uodpornieniu czynno-biernym w krajach o niskim poziomie opieki medycznej niekiedy rekomenduje się szczepienie preekspozycyjne. Dotyczy to m.in. osób udających się w rejony, gdzie występuje duże ryzyko zakażenia, które mogą być narażone na ekspozycję ze względu na charakter podróży (kontakty ze ssakami).¹² W Polsce dostępna jest szczepionka zawierająca inaktywowanego wirusa wścieklizny, uzyskiwanego z hodowli komórkowych.⁶

Warto również wspomnieć o szczepieniu przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu, które jest uzasadnione u osób planujących podróże w naszej strefie klimatycznej. Wykazano, że ryzyko tej choroby w rejonach endemicznych jest podobne do zagrożenia durem brzusznym w Indiach.⁹ W PSO 2009 rekomenduje się to szczepienie osobom przebywającym na terenach o nasilonym występowaniu tej choroby, w szczególności turystom. Dostępne w kraju szczepionki zawierają inaktywowane wirusy.

Z kolei u podróżnych udających się do Afryki (przede wszystkim krajów Sahelu w porze suchej) i innych rejonów wysokiego ryzyka zakażenia Neisseria meningitidis zaleca się podanie szczepionki przeciwko chorobie meningokokowej, uwzględniającej lokalnie występujące serogrupy.⁴ Dostępna w naszym kraju szczepionka polisacharydowa, zalecana do uodporniania przeciwko meningokokom grup A i C, w powyższym celu może być zastosowana u dorosłych.

W Polsce nie ma możliwości zaszczepienia przeciwko japońskiemu zapaleniu mózgu, chorobie wirusowej przenoszonej przez komary w niektórych rejonach azjatyckich, charakteryzującej się bardzo niskim ryzykiem zachorowania wśród turystów. Jeżeli istnieją wskazania do uodpornienia, można zalecić szczepienie w miejscu docelowym.³

Uwagi końcowe

Nasilający się ruch turystyczny oraz sytuacja epidemiologiczna na świecie stanowią istotne wyzwania w medycynie podróży. Przedstawione ogólne zasady szczepień przed podróżą zagraniczną wymagają modyfikacji w odniesieniu do szczególnych grup podróżnych, w tym osób w podeszłym wieku, przewlekle chorych, poddanych immunosupresji, dzieci bądź kobiet ciężarnych, jak również osób udających się na wyprawy ekstremalne lub wycieczki typu last minute. Stale zwiększający się wybór szczepionek, preparatów skojarzonych i alternatywnych schematów szczepień o udowodnionej skuteczności ułatwia zaplanowanie uodpornienia, nawet we wspomnianych powyżej trudnych sytuacjach klinicznych. Dostępność coraz większej ilości wiarygodnych danych epidemiologicznych umożliwia względnie dokładne oszacowanie ryzyka wyjazdu, a co za tym idzie – ustalenie optymalnego postępowania profilaktycznego.¹⁸ Realizacja planu szczepień zalecanych przed podróżą często wymaga więcej niż jednej wizyty w punkcie szczepień, dlatego podróżnych warto zachęcać do konsultacji lekarskiej minimum 6-8 tygodni przed wyjazdem. Nie należy zapominać, że szczepienia przed podróżą nie zwalniają od pozostałych zasad profilaktyki zdrowotnej w krajach tropikalnych. Nadal nie jest dostępna szczepionka przeciwko malarii prowadzącej do większości zgonów podróżnych spowodowanych przez choroby infekcyjne i inwazyjne.¹⁹ Mając na uwadze globalny rozwój i zdrowie całej populacji, prace nad nowymi preparatami immunoprofilaktycznymi dla turystów zawsze powinny uwzględniać także korzyści dla populacji najbardziej zagrożonych, czyli rdzennych mieszkańców krajów tropikalnych i rozwijających się.¹⁸