Pęcherz moczowy i cewka moczowa wraz z aparatem zwieraczowym tworzą dolne drogi moczowe (LUT – lower urinary tract). Ich prawidłowa czynność polega na gromadzeniu moczu w pęcherzu oraz jego skutecznym, zależnym od woli i społecznie akceptowanym wydaleniu. Niekontrolowany wyciek moczu wymaga odpowiedniego rozpoznania oraz leczenia.

Wprowadzenie

W przypadku upośledzenia czynności dolnych dróg moczowych mamy do czynienia z zespołem objawów określanych mianem dolegliwości ze strony dolnych dróg moczowych (LUTS – lower urinary tract symptoms). Objawy te mogą świadczyć o zaburzeniach magazynowania moczu oraz mikcji i często występują bezpośrednio po niej (tab. 1). Według obowiązującej terminologii „nietrzymanie moczu” (NM) to objaw podmiotowy związany z fazą gromadzenia moczu i polegający na jego niekontrolowanym wycieku.^1,2

Czynnikiem pozwalającym ustalić precyzyjne rozpoznanie i umożliwić wybór optymalnej metody terapeutycznej w zależności od najbardziej prawdopodobnej etiopatogenezy schorzenia jest szczegółowy wywiad uzupełniony dzienniczkiem mikcji i precyzyjnym określeniem okoliczności, w których mocz wycieka, a problem się nasila, oraz tego, jak ta sytuacja wpływa na jakość życia. W wątpliwych przypadkach interpretacja danych tylko z wywiadu i badania przedmiotowego powinna uwzględniać błąd, jaki można popełnić, gdy dokonuje się jedynie oceny klinicznej pacjentów bez oceny urodynamicznej. Jeżeli bierze się pod uwagę wyłącznie wywiad, u 51% pacjentów rozpoznaje się mieszaną postać nietrzymania moczu. Po badaniu urodynamicznym okazuje się, że typowo mieszane NM występuje u 12% kobiet, natomiast przeważa postać wysiłkowa (62%). Szczegółową analizę różnic między objawami klinicznymi a wynikami badania urodynamicznego zaprezentowano na rycinie 1.

Diagnostyka

Prawidłowe rozpoznanie nietrzymania moczu jest kluczem do sukcesu terapeutycznego. Lekarzy obowiązuje postępowanie zgodne z międzynarodowymi wytycznymi zaakceptowanymi przez Polskie Towarzystwo Urologiczne i Polskie Towarzystwo Ginekologiczne. Zalecenia dotyczące wstępnej diagnostyki (którą można bez problemu przeprowadzić w gabinecie POZ) przedstawiono na rycinie 2.

Przed rozpoczęciem leczenia wysiłkowego nietrzymania moczu (WNM) należy zebrać dokładny wywiad lekarski, przeanalizować dotychczasowy styl życia pacjentki i jej nawyki żywieniowe oraz, w przypadku kobiet otyłych, dążyć do redukcji masy ciała. Zawsze trzeba pamiętać o wykluczeniu odwracalnych przyczyn nietrzymania moczu opisanych w prosty sposób za pomocą akronimu DIAPPERS, gdzie kolejne litery oznaczają: