Złamania bliższego końca kości udowej (ZBKKU) są jednymi z najczęściej rozpoznawanych złamań kończyny dolnej. Dochodzi do nich głównie u osób starszych (złamania niskoenergetyczne), w mniejszym stopniu u młodych (złamania wysokoenergetyczne). W pierwszej części poniższej pracy przedstawiono epidemiologię, klasyfikację oraz metody leczenia złamań bliższego końca kości udowej z najczęstszymi powikłaniami. Druga część została poświęcona rehabilitacji pacjentów po ZBKKU oraz odpowiedniemu doborowi programu usprawniania dostosowanemu do rodzaju złamania i metody leczenia, który opiera się na zasadach polskiego modelu rehabilitacji.

Problematyka ogólna

Złamaniem bliższego końca kości udowej nazywamy przerwanie ciągłości tkanki kostnej uda w odcinku obejmującym obszar od głowy kości udowej do miejsca położonego do 5 cm poniżej krętarza mniejszego. Urazy te są jednymi z najczęściej rozpoznawanych złamań kończyny dolnej. W Polsce złamanie szyjki kości udowej stanowi około 7% wszystkich złamań zaopatrywanych na szpitalnych oddziałach ratunkowych, w izbach przyjęć i ambulatoriach chirurgicznych oraz na oddziałach urazowych.¹ Złamania bliższego końca kości udowej występują najczęściej u kobiet w 7-8 dekadzie życia z powodu zmniejszonej wytrzymałości mechanicznej kości w przebiegu osteoporozy.^1,2 Do obrażenia dochodzi zazwyczaj w wyniku urazu niskoenergetycznego (upadki z własnej wysokości, potknięcia). W związku z tym wyraźnie podkreśla się zasadność profilaktyki ZBKKU u ludzi starszych polegającej na prewencji upadków. Według różnych źródeł upadki osób starszych są spowodowane czynnikami wewnętrznymi, czyli związanymi ze stanem zdrowia (zawroty głowy, zaburzenia wzroku, sarkopenia, gorsza kontrola postawy ciała), i czynnikami zewnętrznymi (śliska podłoga, wysokie progi i schody, źle dobrane, nieodpowiednie obuwie).³

U pacjentów młodszych z prawidłową strukturą i wytrzymałością mechaniczną tkanki kostnej przyczyną złamań są zazwyczaj urazy wysokoenergetyczne (komunikacyjne, sportowe i upadki z wysokości). W mechanizmach wysokoenergetycznych często współistnieją urazy dodatkowe, takie jak złamania miednicy czy choćby uszkodzenia układu moczowo-płciowego.^1,2,4,5

Klasyfikacja złamania

Opisano wiele klasyfikacji złamań szyjki kości udowej. W praktyce zastosowanie ma jedynie kilka z nich, m.in. Gardena (oparta na stopniu przemieszczenia odłamów), Pauwelsa (oparta na kierunku złamania w stosunku do linii poziomej) i klasyfikacja Arbeitsgemeinschaft für Osteosynthesefragen (AO) (oparta na lokalizacji i ciężkości urazu).^1,2,6