Podstawowym standardem w geriatrii jest dokonywanie całościowej oceny geriatrycznej osoby w podeszłym wieku w celu stwierdzenia, w jakim stanie funkcjonalnym i psychicznym jest pacjent, oraz oszacowanie ryzyka występowania wielkich problemów geriatrycznych na podstawie wystandaryzowanych testów. Wyniki tej oceny pozwalają na zaplanowanie potrzebnych badań diagnostycznych, dostosowanie farmakoterapii z uniknięciem polipragmazji oraz podjęcie właściwych działań pielęgnacyjno-opiekuńczych.

Zasady całościowej oceny geriatrycznej

Obligatoryjną zasadą w geriatrii jest ocena, jak stwierdzane objawy i stany chorobowe wpływają na stopień funkcjonowania chorego z uwzględnieniem jego uwarunkowań rodzinnych i środowiskowych.¹ Służy do tego całościowa ocena geriatryczna (COG). Jest to narzędzie, za pomocą którego określa się stan czynnościowy, fizyczny, umysłowy oraz socjalno-środowiskowy pacjenta z wykorzystaniem zestawu skal (ryc. 1).^2,3 Przesiewową skalą służącą do kwalifikacji chorych do przeprowadzenia COG jest skala Vulnerable Elders Survey 13 (VES-13) (tab. 1). Utrata zdolności do wykonywania wymienionych w tej skali czynności życia codziennego z powodu choroby stanowi ryzyko znacznego pogorszenia sprawności funkcjonalnej lub zgonu w ciągu najbliższych dwóch lat. Uzyskanie w tej skali 3 i więcej punktów kwalifikuje pacjenta do wykonania COG. U osób hospitalizowanych, zgodnie z zarządzeniem Prezesa NFZ Nr 73/2017/DSOZ, całościowa ocena geriatryczna udokumentowana kwalifikacją na podstawie skali VES-13 i wypełnioną kartą COG stanowi dodatkowo świadczenie z katalogu świadczeń do sumowania.⁴

W ramach COG ocena stanu czynnościowego polega na określeniu zdolności pacjenta do wykonywania:

• podstawowych czynności życia codziennego za pomocą skali Activities of Daily Living (ADL): kąpanie, ubieranie się, korzystanie z toalety, jedzenie, przemieszczanie się, kontrolowanie oddawania moczu i stolca
• złożonych czynności życia codziennego za pomocą skali Instrumental Activities of Daily Living (IADL): korzystanie z telefonu, wychodzenie z domu, robienie zakupów, gotowanie, pranie, sprzątanie, przyjmowanie leków, gospodarowanie pieniędzmi.

W celu kwalifikacji chorego do objęcia opieką długoterminową stosowana jest skala Barthel, która ocenia umiejętność samodzielnego spożywania posiłków, chodzenia, korzystania z toalety, kąpieli, ubierania się, kontroli zwieraczy. Uzyskanie 40 i mniej punktów na 100 możliwych w tej skali jest wymaganym kryterium przyjęcia do zakładu opiekuńczo-leczniczego (ZOL).