Wprowadzenie

„Zapaleniem płuc określa się stan zapalny stwierdzany w układzie oddechowym wyrażony naciekiem z komórek zapalnych (makrofagi, granulocyty obojętnochłonne, eozynofile) w miąższu płucnym oraz wysiękiem w przestrzeni międzypęcherzykowej, które w znacznym stopniu utrudniają wymianę gazową, prowadząc do zaburzeń czynności oddychania (duszność, przyspieszenie częstości oddechów) oraz następstw ogólnoustrojowych (kwasica oddechowa, wstrząs septyczny)”.¹

W praktyce wyróżniamy zapalenia płuc pozaszpitalne (PZP, domowe) oraz szpitalne (SZP). Podział ten ma kluczowe znaczenie w planowaniu terapii. Zapadalność na PZP w krajach rozwiniętych wynosi 5-12 przypadków na 1000, zaś u osób powyżej 74 r.ż. – 34 na 1000 mieszkańców. Ryzyko zgonu z powodu zapalenia płuc jest poważne i rośnie z wiekiem. Śmiertelność w zapaleniach pozaszpitalnych sięga 10%, a w szpitalnych do 70%. Decyzja o hospitalizacji w przypadku zapalenia jest więc poważna i należy do jednych z trudniejszych w początkowym okresie praktyki lekarskiej. W izbie przyjęć może pojawić się pacjent nie tylko z zapaleniem rozwiniętym poza szpitalem, czyli w warunkach domowych, lecz także chory z zapaleniem nabytym w placówce ochrony zdrowia, według definicji „szpitalnym”, który będzie wymagał szczególnego podejścia. Stosunkowo często pierwszy kontakt z lekarzem nie wynika z zachorowania na zapalenie płuc, tylko z wystąpienia niepokojących powikłań, takich jak zajęcie opłucnej. Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie pewnych wskazówek praktycznych mających ułatwić podjęcie właściwych decyzji terapeutycznych.

Wskazówki te nie stanowią zaleceń ani wytycznych postępowania w zapaleniu płuc.

Rozpoznanie

Jakkolwiek tematem opracowania jest leczenie, to w przypadku zapalenia płuc właściwe rozpoznanie choroby i stopnia nasilenia jest nieodłącznym elementem decyzji terapeutycznych. Właściwe przeprowadzenie kolejnych etapów badania daje podstawę do podjęcia prawidłowych i pewnych decyzji (tab. 1).

W rozpoznaniu zapalenia płuc i ocenie stopnia ciężkości pomocne jest rozważenie czynników ryzyka, do których należy we wszystkich grupach wiekowych:

• niewydolność serca
• przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP)
• padaczka
• przebywanie w dużych skupiskach ludzkich
• alkoholizm
• immunosupresja.

U starszych chorych czynniki te są szczególnie istotne.

Do oceny stopnia ciężkości zapalenia służą odpowiednie skale, których znajomość jest pomocna w podjęciu decyzji o hospitalizacji chorego na PZP. Skale powszechnie dostępne w piśmiennictwie to CURB-65 i bardziej rozbudowana Pneumonia Severity Index...