mgr Adam Konka

prof. dr hab. n. med. Beata Średniawa

Ze względu na zwiększającą się częstość występowania migotania przedsionków, która w populacji osób starszych wynosi >10%, konieczne stało się poszukiwanie metod przesiewowych pozwalających na wykrycie migotania przedsionków. Do nowych metod i urządzeń diagnostycznych wykorzystywanych w tym celu należy zaliczyć: długoterminowe (>14 dni) nieinwazyjne monitorowanie zapisu EKG, urządzenia wykrywające migotanie przedsionków oraz inne niż EKG technologie. Działanie nowych rozwiązań jest wspierane przez rozwijającą się telemedycynę, dzięki czemu można je stosować na większą skalę, co jest szczególnie istotne w przypadku osób obciążonych wysokim ryzykiem wystąpienia migotania przedsionków.

Wprowadzenie

Migotanie przedsionków (AF – atrial fibrillation) jest najczęściej rozpoznawanym zaburzeniem rytmu serca. Opublikowane dane wskazują, że występuje ono u około 3% populacji ogólnej.^1,2 Częstość występowania migotania przedsionków wzrasta wraz z wiekiem. U pacjentów poniżej 55 r.ż. wynosi 0,1% w przypadku kobiet i 0,2% w przypadku mężczyzn. W przedziale wiekowym między 70 a 80 r.ż. migotanie przedsionków stwierdza się u 5% mężczyzn i 3,5% kobiet, a w populacji powyżej 80 r.ż. AF występuje u co najmniej 10% osób.^3,4 Według prognoz częstość występowania migotania przedsionków w najbliższych 20-30 latach wzrośnie dwukrotnie, głównie z powodu wydłużenia średniego czasu życia. Poprawią się także możliwości wykrywania niemego klinicznie migotania przedsionków oraz stanów predysponujących do wystąpienia tej arytmii (nadciśnienie tętnicze, choroba wieńcowa, wady zastawkowe, niewydolność serca, cukrzyca, otyłość).^1,5 Co ważniejsze, niewielkiemu wzrostowi częstości występowania migotania przedsionków towarzyszy dwukrotny wzrost śmiertelności związanej z tą arytmią (z 0,8 do 1,6 na 100 000 u mężczyzn i 0,9 do 1,7 na 100 000 u kobiet).⁶ Szacuje się, że w Polsce migotanie przedsionków występuje u 400 000 do 800 000 osób, a w najbliższych 2-3 dekadach liczba ta zwiększy się z 800 000 do 1 600 000 osób. W świetle powyższych faktów arytmia ta uważana jest za jedną z epidemii XXI wieku.

Obraz kliniczny migotania przedsionków jest bardzo różnorodny – od postaci klinicznie bezobjawowych (nieme migotanie przedsionków) do postaci objawowych. Do najcięższych powikłań migotania przedsionków zalicza się udar niedokrwienny mózgu (IS – ischemic stroke) i niewydolność serca. Należy podkreślić, że udar w przebiegu migotania przedsionków jest obciążony znacznie wyższą śmiertelnością i wiąże się z większym nasileniem niepełnosprawności niż udary o innej etiologii. Ryzyko wystąpienia udaru niedokrwiennego mózgu wśród pacjentów z migotaniem przedsionków jest sześciokrotnie wyższe niż ryzyko udaru w populacji pacjentów bez tej arytmii niezależnie od tego, czy AF ma charakter utrwalony, napadowy lub czy jest bezobjawowe. Wykazano, że nawet krótkie (5-6 min), bezobjawowe epizody migotania przedsionków mogą powodować zwiększenie ryzyka wystąpienia udaru mózgu o 2,8 razy, a ryzyka zgonu o 2,5 razy.⁷

W związku z tym w ostatnich latach nastąpił rozwój metod służących wykrywaniu migotania przedsionków, w tym przesiewowych. Jest to na tyle ważny klinicznie problem, że w 2015 r. ukonstytuowała się międzynarodowa grupa ekspertów o nazwie AF-SCREEN, która rok później rozpoczęła pracę nad stanowiskiem dotyczącym dostępnych metod diagnozowania migotania przedsionków.⁸

Do wykrywania migotania przedsionków służą następujące sposoby/urządzenia:

• palpacyjny pomiar tętna (najprostsze badanie przesiewowe)
• standardowe 12-odprowadzeniowe EKG
• 24-godzinne badanie EKG metodą Holtera
• kilkudobowe badanie EKG metodą Holtera
• rejestrator zdarzeń event Holter (na żądanie lub z automatyczną detekcją)
• wszczepialny rejestrator pętlowy (ILR – implantable loop recorder)
• wszczepialne urządzenia do elektroterapii z detekcją czynności elektrycznej przedsionka (stymulator serca, kardiowerter-defibrylator [ICD – implantable cardioverter-defibrillator], stymulator resynchronizujący [CRT – cardiac resynchronization therapy]).

Powtarzanie 12-odprowadzeniowego zapisu EKG lub monitorowanie EKG metodą Holtera w populacjach podwyższonego ryzyka istotnie poprawia wykrywalność migotania przedsionków.⁹ Udowodniono, że im dłuższy czas monitorowania, tym większa szansa na wykrycie tej arytmii.^4,10

Nowe dostępne rozwiązania do wykrywania migotania przedsionków można podzielić na trzy kategorie:

1. Długoterminowe (powyżej 14 dni) nieinwazyjne monitorowanie zapisu EKG

2. Urządzenia wykrywające migotanie przedsionków

3. Technologie inne niż EKG.

Kategoria pierwsza

Do pierwszej kategorii możemy zaliczyć: system PocketECG firmy Medicalgorithmics, kamizelkowe rozwiązanie hiszpańskiej firmy Nuubo oraz opracowane w Polsce przez konsorcjum podmiotów rozwiązanie realizujące projekt Nomed-AF finansowany z grantu NCBIR-STRATEGMED II.

System PocketECG

Składa się on z rejestratora sygnału EKG (mikrokomputer) z podłączonymi do niego trzema elektrodami. Mikrokomputer (PDA – personal digital assistant) wyposażony jest w kartę GSM. W PDA wbudowany jest wyświetlacz, na którym po włączeniu urządzenia wyświetlają się komendy informujące chorego, w jaki sposób z niego korzystać. Na wyświetlaczu jest również zaprezentowane, w jaki sposób i w których miejscach na ciele chorego należy przykleić elektrody. Po przyklejeniu elektrod PDA testuje poprawność wykonania tych czynności. Jeżeli któraś elektroda się odłączy lub wystąpią inne problemy techniczne, uruchomi się sygnał dźwiękowy, a na ekranie pojawi się stosowny komunikat wraz z informacją, jakie działania powinien podjąć pacjent w celu przywrócenia urządzenia do prawidłowego funkcjonowania. System PocketECG wraz z platformą informatyczną jest przystosowany do prowadzenia długotrwałego monitorowania chorych. Zapis EKG online przekazywany jest do centrum telemonitoringu medycznego, w którym nadchodzące dane są przedstawiane specjalistom oceniającym zapis EKG. Spływająca do centrum telemonitoringu rejestracja podlega pełnej analizie EKG.