Kamica moczowa jest chorobą częstą i niejednokrotnie nawrotową. Wyniki badań laboratoryjnych oraz analizy składu kamienia są ważnym elementem oceny ryzyka nawrotu. Chorzy obciążeni dużym ryzykiem wymagają rozszerzonej oceny metabolicznej. Kontrolne badania krwi i moczu po zakończeniu leczenia kamicy pierwotnej ułatwiają korygowanie działań profilaktycznych oraz wczesne rozpoznanie nawrotu choroby.

Wprowadzenie

Kamica moczowa występuje u 5-10% osób populacji ogólnej. Jest niemal dwukrotnie częstsza u mężczyzn niż u kobiet (odpowiednio u 13% i 7%). Wśród kobiet rozpoznaje się ją zazwyczaj w wieku około 30 lat, rzadziej po 50 r.ż., wśród mężczyzn zaś głównie między 4 a 6 dekadą życia.¹ Wyniki badań epidemiologicznych świadczą o stałym zwiększaniu się częstości występowania kamicy moczowej – w Stanach Zjednoczonych w 1994 r. stwierdzono ją u 5,2% osób populacji ogólnej (u 1/20 osób), a w 2012 r. u 10% (u 1/10 osób).² Nawrót kamicy w ciągu 10 lat po samoistnym wydaleniu lub usunięciu złogu odnotowuje się u ponad 50% chorych.¹

W rozpoznawaniu kamicy moczowej – zarówno pierwotnej, jak i nawrotowej – zasadniczą rolę odgrywają badania obrazowe, przede wszystkim tomografia komputerowa (uznawana za złoty standard) i ultrasonografia. Nie można jednak pominąć znaczenia wyników badań laboratoryjnych, przydatnych zwłaszcza w:

• planowaniu leczenia
• ocenie ryzyka nawrotów kamicy
• zapobieganiu nawrotom
• monitorowaniu skuteczności podejmowanych działań profilaktycznych.

Ocena laboratoryjna obejmuje:

• badania surowicy
• badania moczu
• analizę składu kamienia.

Pierwotna kamica moczowa

Pierwotną kamicę moczową rozpoznaje się u chorych, którzy zgłaszają się z powodu wywoływanych przez nią objawów występujących po raz pierwszy w życiu (najczęściej jest to napad kolki nerkowej), ale również u osób nieodczuwających dolegliwości, u których kamicę wykryto podczas badań obrazowych wykonywanych z innych przyczyn lub z powodu utrzymujących się zmian w badaniu ogólnym moczu.

Kamica objawowa

Przyczyną kolki nerkowej jest nagłe utrudnienie lub uniemożliwienie odpływu moczu z nerki przez złóg przemieszczony z obwodowego kielicha nerki do miedniczki lub (znacznie częściej) do moczowodu. Powoduje to zastój moczu powyżej przeszkody, poszerzenie układu kielichowo-miedniczkowego i napięcie silnie unerwionej torebki włóknistej nerki. Charakterystycznym objawem jest silny, ostry ból okolicy lędźwiowej promieniujący do podbrzusza i/lub narządów płciowych, niezmieniający nasilenia pod wpływem ułożenia ciała, słabo reagujący lub niepodatny na działanie leków rozkurczowych i przeciwbólowych. Mogą mu towarzyszyć: