Laryngologia
Przyczyny suchości błony śluzowej gardła
dr hab. n. med. prof. nadzw. UM Hanna Zielińska-Bliźniewska1
prof. zw. dr hab. n. med. Jurek Olszewski2
- Opisanie zewnętrznych/środowiskowych, jatrogennych i miejscowych oraz ogólnoustrojowych przyczyn suchości jamy ustnej
- Wpływ kserostomii na powstanie innych zaburzeń oraz na pogorszenie jakości życia pacjentów
- Podstawa leczenia kserostomii to identyfikacja przyczyny tego zaburzenia oraz właściwa edukacja pacjenta
Suchość błony śluzowej jamy ustnej i gardła należy traktować raczej jako objaw aniżeli odrębną jednostkę chorobową. Kserostomia, czyli suchość błony śluzowej jamy ustnej i gardła, występuje u 5,5-46% populacji, częściej u osób starszych1,2. Z tym problemem zmagają się częściej kobiety niż mężczyźni3. Można mówić zarówno o prawdziwej kserostomii będącej wynikiem niewystarczającego wydzielania śliny przez ślinianki, jak i występującej znacznie częściej kserostomii objawowej czy też pseudokserostomii pojawiającej się u pacjentów jako subiektywne odczucie mimo prawidłowej funkcji gruczołów ślinowych4,5.
Ślina odgrywa istotną rolę ochronną w jamie ustnej i wiadomo, że zmniejszenie jej ilości zwiększa ryzyko chorób jamy ustnej i gardła6. Dzienne wydzielanie śliny u zdrowego dorosłego człowieka wynosi 1000-1500 cm3 na dobę. Istnieją różnice w wydzielaniu śliny w cyklu dobowym. Jest ono bliskie zeru podczas snu, niewielkie rano i znacznie zwiększone po południu6.
Szybkość przepływu niestymulowanego (spoczynkowego) śliny wynosi 0,3 ml/min, podczas gdy w czasie snu 0,1 ml/min, a w trakcie żucia wzrasta do 4,0-5,0 ml/min6,7. Duże gruczoły ślinowe (ślinianka przyuszna i podżuchwowa) wytwarzają ok. 90% śliny. 7% śliny wytwarzane jest przez drobne gruczoły ślinowe błony śluzowej, a 3% przez śliniankę podjęzykową6. Zahamowanie wydzielania śliny występuje w wyniku:
- odwodnienia i hipowolemii
- chorób dużych gruczołów ślinowych
- uszkodzeń błony śluzowej po napromienianiu nowotworów złośliwych głowy i szyi
- stosowania leków.
Suchości w jamie ustnej i gardle często towarzyszą: uczucie łaskotania, drapania, pieczenia w gardle, dyskomfort podczas połykania czy mówienia, częste pochrząkiwanie, a nawet przykry zapach z ust (halitosis)7.
Celem niniejszej pracy jest przedstawienie najczęstszych przyczyn suchości błony śluzowej jamy ustnej i gardła.
Etiologia suchości błony śluzowej jamy ustnej i gardła
Wśród przyczyn suchości błony śluzowej jamy ustnej i gardła możemy wyróżnić przyczyny: zewnętrzne/środowiskowe, jatrogenne i miejscowe oraz ogólnoustrojowe, takie jak problemy endokrynologiczne, autoimmunologiczne lub infekcje.
