Niedokrwistość według kryteriów World Health Organization (WHO) definiowana jest jako obniżenie stężenia hemoglobiny <12 g/dl w populacji kobiet i <13 g/dl w populacji mężczyzn. Jest to częsta nieprawidłowość stwierdzana w powszechnie wykonywanym badaniu morfologii krwi obwodowej. Osoby starsze są narażone na jej wystąpienie w większym stopniu, aczkolwiek nie wiąże się ona bezpośrednio z zaawansowanym wiekiem pacjentów. W obrazie klinicznym dominują niespecyficzne objawy, których nasilenie zależy od stopnia zaawansowania niedokrwistości. Należą do nich: osłabienie, nietolerancja wysiłku, duszność oraz nasilenie objawów towarzyszących chorobom układu krążenia. Przy niedokrwistości objawy towarzyszące mogą też nie występować^1,2.

Niedokrwistość może wynikać z różnorodnych przyczyn i chorób. U jej podłoża leżą choroby układu krwiotwórczego, ale również cały szereg schorzeń niehematologicznych. Niedokrwistość należy zatem traktować jako objaw, a nie chorobę, a podstawowym celem postępowania powinno być ustalenie jej bezpośredniej przyczyny^2,3. W praktyce klinicznej w procesie różnicowania przyczyn niedokrwistości najbardziej pomocne są badania laboratoryjne, które w tym przypadku wydają się istotniejsze niż badanie przedmiotowe.

Badanie morfologii krwi obwodowej

Oznaczanie parametrów morfologii krwi obwodowej jest pierwszym etapem postępowania diagnostycznego. Jest to przede wszystkim test wymagany do potwierdzenia rozpoznania niedokrwistości, dla której charakterystyczne jest obniżenie stężenia hemoglobiny, hematokrytu i w większości przypadków ogólnej liczby erytrocytów. Stężenie hemoglobiny wskazuje ponadto na stopień nasilenia niedokrwistości. Następny etap procesu diagnozowania to wnikliwa analiza parametrów morfologii krwi, takich jak średnia objętość krwinki czerwonej (MCV – mean corpuscular volume), średnia zawartość hemoglobiny w krwince (MCH – mean corpuscular hemoglobin) oraz ocena odsetka retikulocytów. Ocena wyników tych badań pozwala na szeroko stosowane w praktyce klinicznej zróżnicowanie niedokrwistości na mikrocytarną/makrocytarną, niedobarwliwą/nadbarwliwą oraz ze zwiększoną/ze zmniejszoną regeneracją układu czerwonokrwinkowego^2,3. Należy również wykonać mikroskopową analizę rozmazu krwi, która umożliwia ocenę nieprawidłowości w budowie krwinek czerwonych i jest również pomocna w diagnostyce różnicującej niedokrwistości. Ważne jest ponadto ustalenie, czy niedokrwistość jest nowym, nieobserwowanym wcześniej problemem, czy też pojawiła się dużo wcześniej. W pierwszym z powyższych przypadków niedokrwistość jest zazwyczaj chorobą nabytą, natomiast w drugiej sytuacji bardziej prawdopodobny jest związek z chorobą wrodzoną, zwłaszcza jeżeli podobne objawy występują u innych członków rodziny chorego⁴.