Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) to przewlekła choroba o podłożu autoimmunologicznym, w której dominuje zapalenie błony maziowej stawów prowadzące do trwałego uszkodzenia struktur je tworzących. Jest to choroba ogólnoustrojowa, w jej przebiegu dochodzi również do zmian pozastawowych, narządowych. Częstość RZS w populacji ogólnej wynosi 0,5-1,0%¹, kobiety chorują istotnie częściej – jak wykazano w badaniu QUEAT-RA, trzy razy częściej niż mężczyźni (75% chorych na RZS to kobiety)².

Patofizjologia RZS

Przyczyna choroby nie jest znana. Prawdopodobnie do jej rozwoju dochodzi u osoby predysponowanej genetycznie w wyniku oddziaływania pewnych czynników środowiskowych. Wśród czynników genetycznych główną rolę odgrywają geny HLA-DR, przede wszystkim HLA-DR4³, którego występowanie stwierdza się u 60-70% chorych, natomiast w populacji ogólnej występuje on z częstością 20%. Spośród czynników środowiskowych najistotniejsze jest palenie tytoniu⁴, które zwiększa ryzyko rozwoju RZS aż 21-krotnie, przyczyniając się do cytrulinacji białek. Zaobserwowano, że rozwojowi choroby sprzyja również nadwaga. U pacjentów z nadwagą i otyłością choroba przebiega agresywniej, a leczenie jest mniej skuteczne^5,6. Różnego rodzaju infekcje też mogą stanowić przyczynę rozwoju RZS. Są to m.in. zakażenie wirusem Epsteina-Barr, bakteriami z rodziny Mycoplasma bądź Porphyromonas gingivalis, które wywołują choroby przyzębia, jak również przyczyniają się do procesu cytrulinacji białek⁷. Przeciwciała przeciwko cytrulinowanym białkom (ACPA – anticitrullinated protein antibodies) odgrywają kluczową rolę w patomechanizmie RZS⁸. Proces ten jest katalizowany przez modyfikację białek polegającą na zamianie dodatniej reszty argininy w obojętną cytrulinę. Do białek ulegających cytrulinacji i tych, przeciwko którym są wytwarzane przeciwciała w RZS, należą m.in. kolagen typu II, fibrynogen/fibryna, wimentyna oraz α-enolaza.

Wzmożona cytrulinacja jest charakterystyczna dla rozwoju RZS, chociaż wykrywa się ją także w stwardnieniu rozsianym i chorobie Alzheimera8. Przeciwciała ACPA mogą w niewielkim odsetku pojawiać się w innych chorobach autoimmunologicznych, jednak od...