Temat numeru
Hiperkalcemia jatrogenna – jak zapobiegać i leczyć
dr n. med. Katarzyna Kakareko
dr hab. n. med. Alicja Rydzewska-Rosołowska
dr hab. n. med. Edyta Zbroch
dr hab. n. med. Tomasz Hryszko
- Najważniejsze przyczyny hiperkalcemii jatrogennej (m.in. witamina D, preparaty wapnia, lit i diuretyki tiazydowe)
- Metody leczenia hiperkalcemii jatrogennej (nawodnienie, kalcytonina, bisfosfoniany, glikokortykosteroidy)
- Konieczność informowania pacjentów o możliwych skutkach przedawkowania witaminy D czy preparatów wapnia (np. pacjenci z przewlekłą chorobą nerek)
Hiperkalcemia jest to zwiększenie stężenia wapnia w surowicy >2,75 mmol/l (>11,0 mg/dl). Dwie najczęstsze przyczyny to pierwotna nadczynność przytarczyc oraz nowotwory, które łącznie stanowią ponad 90% przypadków hiperkalcemii. Spośród rzadszych przyczyn należy pamiętać o chorobach ziarniniakowych, endokrynologicznych, unieruchomieniu oraz o etiologii jatrogennej. Hiperkalcemia jatrogenna może wynikać z przedawkowania witaminy D oraz wpływu takich leków, jak: diuretyki tiazydowe, teofilina, lit, teryparatyd i abaloparatyd, czy też nadmiaru witaminy A. Oczywiście w diagnostyce kluczowy będzie wywiad i zapoznanie się z listą leków stosowanych przez pacjenta z uwzględnieniem tych dostępnych bez recepty, suplementów diety oraz preparatów ziołowych.
Przyczyny hiperkalcemii jatrogennej
Witamina D
Powszechna opinia głosi, że witamina D pomaga na wszystko. Odgrywa rolę w fizjologii kości i mięśni, ale publikowane są także coraz to nowsze badania naukowe udowadniające jej korzystne działanie w zapobieganiu nowotworom, reumatoidalnemu zapaleniu stawów, stwardnieniu rozsianemu i wielu innym schorzeniom1. Na tej podstawie postuluje się szerokie możliwe korzyści lecznicze witaminy D, więc częstość jej suplementacji jest coraz większa. Należy jednak wziąć pod uwagę, że opublikowane w ostatnim czasie wyniki badań przeprowadzonych z randomizacją nie potwierdzają tych rezultatów poza wpływem na układ kostny2. Bardzo więc prawdopodobne, że pozakostna rola witaminy D jest przeceniana, a trzeba pamiętać, że jak każdy lek witamina D może mieć działania niepożądane.
Wysokie stężenie zarówno 25(OH)D (kalcyfediolu), jak i 1,25(OH)2D (kalcytriolu) może powodować hiperkalcemię poprzez fizjologiczne działanie, jakim jest zwiększone wchłanianie wapnia oraz nasilona resorpcja kostna. Do przedawkowania witaminy D może dojść przy suplementacji cholekalcyferolu, kalcyfediolu, a nawet przy zastosowaniu miejscowego kalcypotriolu (analog witaminy D3 wykorzystywany w dermatologii, np. w leczeniu łuszczycy)3. Preparaty witaminy D są dostępne bez recepty, także jako suplementy diety, w związku z czym ich stosowanie nie jest monitorowane, co może skutkować nadmiernym spożyciem i hiperwitaminozą.
