Zespół jelita drażliwego (IBS – irritable bowel syndrome) to zaburzenie osi jelitowo-mózgowej charakteryzujące się złożoną etiopatogenezą i szerokim zakresem objawów obejmujących układ pokarmowy (ból brzucha i zakłócenie rytmu wypróżnień) oraz zaburzenia ze strony autonomicznego układu nerwowego (np. częstomocz i bóle mięśniowe). Spełnienie kryteriów rzymskich IV oraz niewystępowanie objawów alarmowych lub sugerujących przyczynę organiczną wymaga jedynie wykonania morfologii jako badania dodatkowego. Zlecenie oznaczeń pomocniczych zależy od podtypu choroby oraz obrazu klinicznego. Wśród preparatów stosowanych w terapii tej jednostki chorobowej główne miejsce zajmują leki spazmolityczne oraz modyfikujące środowisko jelitowe (tj. ryfaksymina mająca także działanie przeciwzapalne) czy probiotyki. W zależności od podtypu IBS (postać z dominującą biegunką, zaparciem, mieszana) korzysta się ponadto z odpowiednich leków wpływających na motorykę jelita. W leczeniu stosuje się także metody niefarmakologiczne obejmujące modyfikacje dietetyczne (m.in. dieta o małej zawartości fermentujących oligo-, di- i monosacharydów oraz polioli [low FODMAP – fermentable oligosaccharides, disaccharides, monosaccharides and polyols), terapię psychologiczną oraz umiarkowany wysiłek fizyczny. Zwraca się uwagę na dużą częstość współwystępowania w tej grupie chorych zespołu rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO – small intestinal bacterial overgrowth).

Epidemiologia

Zespół jelita drażliwego to zaburzenie osi jelitowo-mózgowej dawniej zaliczane do grupy chorób czynnościowych jelit. Dotyczy ok. 11% populacji polskiej i stanowi istotny problem kliniczny wynikający nie tylko z dużej częstości występowania, lecz także z jego przewlekłego charakteru. Częściej chorują kobiety niż mężczyźni, pierwsze objawy występują zazwyczaj przed 35 r.ż., a istotnym czynnikiem ryzyka jest przebycie infekcji jelitowej.

W 2018 r. zostały opublikowane rekomendacje diagnostyczno-terapeutyczne dotyczące postępowania w zespole jelita drażliwego opracowane przez grupę roboczą powołaną przez Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii. Omówiono w nich etiologię, epidemiologię, obraz kliniczny, zasady diagnostyki, kryteria rozpoznawania oraz zasady leczenia IBS, na bazie których opracowano poniższy artykuł¹.