Gastroenterologia

Diagnostyka i leczenie przewlekłego zapalenia trzustki

lek. Rafał Władysław Lipczyński

Klinika Gastroenterologii Onkologicznej, Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie

Adres do korespondencji:

lek. Rafał Władysław Lipczyński

Klinika Gastroenterologii Onkologicznej, Narodowy Instytut Onkologii

im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie

ul. W.K. Roentgena 5, 02-781 Warszawa

  • Charakterystyka różnych postaci przewlekłego zapalenia trzustki
  • Omówienie powikłań choroby oraz możliwości ich diagnozowania i leczenia
  • Rola badań obrazowych w diagnostyce i terapii

Przewlekłe zapalenie trzustki (PZT) jest chorobą, która może znacząco wpływać na jakość życia pacjentów. Głównym zagrożeniem jest niedożywienie związane z bólem oraz zewnątrzwydzielniczą niewydolnością trzustki (ZNT). W dłuższej perspektywie PZT może doprowadzić do cukrzycy lub raka trzustki. Częstość występowania tej choroby w Europie szacuje się na 5-10 osób na 100 000 mieszkańców, z medianą przeżycia wynoszącą 20 lat. Rozpoznanie PZT, zwłaszcza na wczesnym etapie choroby, jest problematyczne, dlatego u większości pacjentów do ustalenia diagnozy dochodzi w zaawansowanym stadium choroby.

Etiologia

Przewlekłe zapalenie trzustki jest to przewlekła choroba zapalna, która prowadzi do zniszczenia miąższu tego gruczołu i zastąpienia go tkanką włóknistą1. W trakcie postępującego włóknienia dochodzi do niewydolności zewnątrz- i wewnątrzwydzielniczej. Najczęstszym czynnikiem ryzyka rozwoju PZT jest alkohol. Ryzyko to rośnie wprost proporcjonalnie do ilości jego spożywania. Uważa się, że spożywanie alkoholu w ilości 80 g/24 h przez 6 lat wystarcza do rozwinięcia się PZT. Palenie papierosów jest drugim niezależnym czynnikiem ryzyka choroby. Hipertriglicerydemia czy pierwotna nadczynność przytarczyc również mogą doprowadzić do rozwoju PZT, dlatego powinny być wykluczone w trakcie diagnostyki. W niektórych przypadkach PZT jest związane z procesem autoimmunologicznym; w tym przypadku rozróżniamy autoimmunologiczne zapalenie trzustki (AZT) typu 1 i typu 2. Kolejnym czynnikiem ryzyka rozwoju PZT są mutacje genetyczne, z których najważniejsze to mutacja CFTR związana z mukowiscydozą, mutacje kationowego trypsynogenu (PRSS1), inhibitora proteazy serynowej Kazala typu 1 (SPINK1), karboksypeptydazy A1 (CPA1), chymotrypsynogenu C (CTRC) oraz karboksyesterazy lipazy (CEL)1.

W usystematyzowaniu etiologii PZT pomocne są różne skale, m.in.:

  • klasyfikacja TIGAR-O wskazująca na czynniki ryzyka rozwoju PZT
    • T (toxic) – toksyczne (np. alkoholowe), polekowe (np. azytromycyna)
    • I (idiopathic) – idiopatyczne, np. młodzieńcze, starcze, tropikalne
    • G (genetic) – genetyczne, np. mutacje autosomalne dominujące genu SPINK1
    • A (autoimmune) – autoimmunologiczne
    • R (recurrent acute pancreatitis) – nawracające ciężkie ostre zapalenie trzustki (OZT)
    • O (obstructive) – zwężające, np. kamica
  • klasyfikacja M-ANNHEIM (tab. 1) 
  • klasyfikacja Manchester rozróżniająca 3 stopnie zaawansowania PZT (tab. 2).

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Postaci morfologiczne PZT

Ze względu na morfologię rozróżniamy cztery postaci PZT:

Diagnostyka obrazowa w PZT

W diagnostyce PZT kluczową rolę odgrywają techniki obrazowania1. Zsumowane wyniki 14 badań, w których porównywano jeden do jednego różne techniki, wykazały porównywalnie wysoką [...]

Diagnostyka i leczenie zewnątrzwydzielniczej niewydolności trzustki

Zewnątrzwydzielnicza niewydolność trzustki jest związana z niewystarczającą sekrecją enzymów trzustkowych oraz dwuwęglanów sodu. W związku z dużą rezerwą trzustkową łagodna i umiarkowana niewydolność nie wywołuje [...]

Cukrzyca w PZT

Rozwój cukrzycy u pacjentów z PZT jest związany w głównej mierze ze zniszczeniem wysp trzustkowych oraz w mniejszym stopniu z niedożywieniem, które prowadzi do zaburzeń w wydzielaniu [...]

Rak trzustki u pacjentów z PZT

Przewlekły stan zapalny jest związany z przemianą metaplastyczną i neoplastyczną. Proces zapalny w trzustce doprowadza do uwolnienia cytokin oraz wolnych rodników, powodując uszkodzenie DNA. [...]

Diagnostyka i leczenie autoimmunologicznego zapalenia trzustki

Autoimmunologiczne zapalenie trzustki to rzadka postać PZT. Rozróżniamy dwa typy tej choroby. Autoimmunologiczne zapalenie trzustki typu 1 dotyczy w większości mężczyzn po [...]

Podsumowanie

Przewlekłe zapalenie trzustki jest chorobą, której przebieg może być zróżnicowany w zależności od etiologii. Wyróżniamy cztery morfologicznie różne postaci PZT (ze zwapnieniami, [...]

Do góry