Krótki rys historyczny i epidemiologia

Wrzody żołądka po raz pierwszy opisał francuski lekarz i anatomopatolog Jean Cruveilhier w 1835 r. Następnie, przez około 150 lat lekarze z różnym powodzeniem zmagali się z chorobą wrzodową. Ogromny przełom w jej leczeniu nastąpił w 1982 r., kiedy to dwaj Australijczycy, gastroenterolog Barry Marshall i anatomopatolog Robin Warren, wyhodowali po raz pierwszy Helicobacter pylori i wskazali, że bakteria ta wywołuje owrzodzenia żołądka. W dowód uznania dla wielkiego znaczenia tego odkrycia dla medycyny obaj otrzymali w 2005 r. Nagrodę Nobla.

U ludzi zakażenie H. pylori jest nadal najczęstszym zakażeniem bakteryjnym na świecie. Według danych sprzed kilkunastu lat w Polsce odsetek osób dorosłych zakażonych H. pylori wynosi ponad 80%. Dane z ostatnich lat sugerują, że w populacjach młodszych Polaków odsetek zakażeń jest niższy i wynosi ok. 36% u osób w wieku 46-51 lat i ok. 24% u młodzieży w wieku 13-17 lat^1,2.

U większości osób zakażonych H. pylori objawy nie występują. Ocenia się, że tylko u niecałych 20% zakażonych rozwijają się określone choroby wywołane przez ten drobnoustrój.

Wskazania do diagnostyki i leczenia zakażenia H. pylori

Po kilku dekadach intensywnych badań nasza wiedza na temat znaczenia zakażenia H. pylori jest bardzo rozległa, aczkolwiek nadal niekompletna. Ta wiedza jest okresowo systematyzowana w postaci konsensusu z Maastricht będącego dziełem zespołu ekspertów z całego świata. Najnowszy dokument z tego cyklu – konsensus Maastricht V/Florencja – został opublikowany w 2016 r.³ W pierwszych zdaniach tego raportu autorzy stwierdzają: „Zapalenie błony śluzowej żołądka wywołane zakażeniem H. pylori jest chorobą zakaźną – niezależnie od tego, czy towarzyszą mu objawy lub powikłania”.

Konsekwencją takiego stanowiska są najnowsze postulaty światowego konsensusu z Tajpej poświęconego zasadom postępowania w przypadku zakażenia H. pylori⁴. W celu zmniejszenia ryzyka zachorowania na raka żołądka postuluje się, aby stosować terapię eradykacyjną u wszystkich osób zakażonych H. pylori. Jak dotąd w większości krajów nie zdecydowano się na masowe badania przesiewowe i eradykację. Zaleca się podejście zindywidualizowane – najpierw ocenę ryzyka istnienia/wystąpienia choroby, a potem decyzję o testowaniu. Masowe badania przesiewowe i eradykacja (najlepiej przed rozwinięciem się zanikowego zapalenia błony śluzowej żołądka i metaplazji jelitowej) powinny być rozważane w populacjach z podwyższonym ryzykiem raka żołądka. Taka strategia, stosowana aktualnie w niektórych regionach Azji, jest najskuteczniejsza u młodych dorosłych, gdyż przerywa ścieżkę patogenetyczną do raka i zmniejsza ryzyko zakażenia potomstwa.