Neurologia
Przegląd i porównanie najważniejszych skal udarów
prof. dr hab. n. med. Józef Opara1,2
dr hab. n. med. Beata Łabuz-Roszak3,4
- Skale udarów stanowią element klinimetrii, czyli dziedziny mającej na celu opracowanie skal punktowych do oceny objawów klinicznych
- Umożliwiają określenie stopnia ciężkości udaru mózgu, co jest istotne zwłaszcza na początku zachorowania zarówno w celach prognostycznych, jak i podczas kwalifikacji do leczenia przyczynowego w przypadku udaru niedokrwiennego
- Najbardziej znane skale to: National Institutes of Health Stroke Scale (najczęściej stosowana także w Polsce), Scandinavian Stroke Scale, skala Orgogozo, European Stroke Scale i Japan Stroke Scale
Udar mózgu stanowi drugą co do częstości przyczynę zgonów oraz jest głównym powodem niepełnosprawności osób dorosłych w krajach rozwiniętych. Według danych World Health Organization (WHO) na pierwszy w życiu udar mózgu zapada rocznie około 14 mln osób, przy czym około 5,5 mln z tego powodu umiera. Uważa się, że na świecie żyje ponad 80 mln osób po przebytym udarze mózgu, zaś sumaryczna liczba lat przeżytych w zdrowiu (HLY – healthy life years) utraconych z powodu udaru wynosi blisko 116 mln rocznie (https://www.world-stroke.org/about-wso/annual-reports).
Mimo pojawiających się nowych metod diagnostycznych i leczniczych, a także coraz lepszej prewencji pierwotnej i wtórnej, jak również większej świadomości prozdrowotnej społeczeństwa udar mózgu wciąż stanowi poważny problem i jest jedną z najczęstszych chorób neurologicznych.
Zgodnie z najbardziej popularną definicją udar mózgu to szybko rozwijające się objawy ogniskowego (albo uogólnionego) zaburzenia czynności mózgu, trwające dłużej niż 24 godziny (oprócz przypadków skutecznie leczonych trombolitycznie lub trombektomią) lub do zgonu, niespowodowane inną przyczyną niż naczyniowa. Najczęściej mamy do czynienia z udarem niedokrwiennym mózgu, czyli zawałem mózgu (około 85% przypadków), którego główną przyczyną jest zator lub zakrzep skutkujący niedrożnością tętnicy i upośledzeniem krążenia w zakresie jej unaczynienia. Ponadto wyróżniamy udary krwotoczne, udary żylne i krwotoki podpajęczynówkowe (SAH – subarachnoid haemorrhage).
Charakter objawów udaru zależy od lokalizacji uszkodzenia i ma bezpośredni związek z zakresem unaczynienia zajętego naczynia. I tak na przykład w przypadku udaru niedokrwiennego dotyczącego przedniego kręgu unaczynienia (tętnica szyjna wewnętrzna,...
Bardzo istotne jest określenie stopnia ciężkości udaru mózgu, zwłaszcza na początku zachorowania, zarówno w celach prognostycznych, jak i w czasie kwalifikacji do leczenia przyczynowego w przypadku udaru niedokrwiennego. Do tego służą tzw. skale u...