Półpasiec (herpes zoster) to choroba wywołana przez reaktywację wirusa ospy wietrznej i półpaśca, obecnie określanego jako ludzki herpeswirus typu 3 (HHV3 – human herpesvirus 3). Po pierwotnej infekcji, która zwykle prowadzi do zachorowania na ospę wietrzną, HHV3 występuje przez długi okres w zwojach czuciowych rdzenia kręgowego i nerwów czaszkowych. W przypadku reaktywacji zakażenia wirus wnika do skóry, wędrując wzdłuż gałązek nerwu. Najczęściej półpasiec dotyczy osób w wieku 50-70 lat¹. Jeżeli schorzenie rozpoznaje się u młodej osoby, zawsze należy pomyśleć o współistniejącym zakażeniu HIV, jatrogennej immunosupresji, wrodzonych zaburzeniach odporności oraz o innych czynnikach zwiększających ryzyko wystąpienia półpaśca (tab. 1).

W obrazie klinicznym możemy wyróżnić 3 etapy: fazę prodromalną, na którą składają się objawy zwiastunowe (2-3 dni), fazę pełnoobjawową oraz fazę zdrowienia. Objawy, które zwykle poprzedzają pojawienie się zmian skórnych, przedstawiono w tabeli 2. Charakterystyczne cechy skórne półpaśca to zgrupowane grudki i pęcherzyki występujące na podłożu rumieniowym, które często przechodzą w krosty i czasami mogą być martwicze lub krwotoczne. Zmiany te nie przekraczają linii pośrodkowej ciała i rzadko wychodzą poza dany dermatom lub sąsiedni obszar skóry, który jest zaopatrywany czuciowo przez pojedynczy nerw (ryc. 1-3). W fazie zdrowienia wykwity wysiękowe zasychają w strupy i goją się, przy czym głębsze zmiany mogą pozostawić blizny. Zazwyczaj choroba dobrze reaguje na leczenie, ustępując w ciągu około 20 dni. W niektórych przypadkach może jednak mieć ciężki przebieg i powodować powikłania (tab. 3). Leczenie polega na ogólnym stosowaniu leków przeciwwirusowych (tab. 4), w wybranych przypadkach także glikokortykosteroidów, oraz miejscowych środków antyseptycznych i znieczulających. Towarzysząca neuralgia często wymaga podania ogólnych leków przeciwbólowych (do opioidów włącznie) i może długotrwale utrzymywać się po ustąpieniu zmian skórnych (tab. 5). 

Ciężkie postacie półpaśca oraz powikłania