Temat numeru
Zaburzenia węchu i smaku – diagnostyka różnicowa
dr n. med. Anna Starostka-Tatar1
dr hab. n. med. Beata Łabuz-Roszak, prof. UO2,3
- Zaburzenia węchu i smaku stały się istotne ze względu na silną korelację z infekcją COVID-19, ale nie można zapominać o wielu chorobach, w których objawy te były znane od dawna
- Zaburzenia te mogą się pojawić razem lub oddzielnie, być prodromem choroby lub występować w jej zaawansowanym stadium, a także wiązać się z naturalnym procesem starzenia się organizmu lub stosowaniem niektórych leków
- Do ich przyczyn zalicza się urazy, neuropatie, choroby neurodegeneracyjne i genetyczne oraz infekcje; mogą też być elementem aury padaczkowej lub migrenowej
W dobie pandemii koronawirusa jednym z najbardziej charakterystycznych objawów tej infekcji okazał się brak węchu i smaku lub ich zaburzenia. Objawy te u części pacjentów ustępują w ciągu kilku tygodni, choć u wielu osób pojawiają się powikłania pod postacią parosmii (nieprawidłowego odczuwania zapachów) oraz parageuzji (nieprawidłowego odczuwania smaków). Jakkolwiek w ostatnim roku zaburzenia te najczęściej wiązano z infekcją COVID-19, należy pamiętać, że mogą one być objawem innych chorób, m.in. neurologicznych, laryngologicznych, a także infekcji dróg oddechowych niewywołanych COVID-19.
Diagnostyka różnicowa zaburzeń węchu
Zaburzenia węchu zyskały rozgłos w dobie pandemii COVID-19, choć objaw ten występuje również w innych schorzeniach infekcyjnych, w chorobach neurologicznych, laryngologicznych i internistycznych. Ocena węchu nie jest przeprowadzana rutynowo podczas wizyt lekarskich, a pacjenci często nie zdają sobie sprawy, że ich węch jest upośledzony1. W obecnych czasach bliżej przyglądamy się zaburzeniom węchu, a ich różnicowanie jest ważne również ze względów epidemiologicznych, gdyż każdy wykryty przypadek COVID-19 powinien być raportowany w celu ograniczenia rozprzestrzeniania się pandemii.
Aby w pełni uzmysłowić sobie mnogość przyczyn mogących wywołać zaburzenia węchu, należy przypomnieć sobie anatomię i fizjologię układu węchowego. Nabłonek węchowy znajduje się w sklepieniu jamy nosowej. Komórki dwubiegunowe obecne w tej okolicy są zatopione w występującym tam śluzie, który umożliwia rozpuszczanie się związków lotnych będących źródłem zapachów. Komórki dwubiegunowe odbierają wrażenia węchowe ze środowiska, a następnie przekazują je poprzez komórki sitowe do opuszki węchowej, gdzie znajdują się komórki mitralne – one kierują informację węchową dalej, poprzez pasmo węchowe, trójkąt węchowy i istotę dziurkowaną przednią do węchomózgowia. W skład węchomózgowia wchodzi zakręt hipokampu, ciało migdałowate, zakręt gruszkowaty, guzek węchowy oraz jądro węchowe przednie. Informacje o bodźcach węchowych są przetwarzane w ciele migdałowatym oraz hipokampie2.
