Krztusiec (dawniej koklusz) to ostra, bakteryjna, wysoce zakaźna choroba dróg oddechowych wywoływana przez zakażenie Gram(–) pałeczką krztuśca (Bordetella pertussis). Przyczyną zjadliwości tej bakterii jest toksyna krztuścowa, która działając na wewnątrzkomórkowe szlaki przekazywania sygnału, istotnie zakłóca funkcję wielu komórek. Klinicznie uszkadza drogi oddechowe, powodując wydzielanie gęstego i lepkiego śluzu. Toksyna krztuścowa poprzez wpływ na ośrodkowy układ nerwowy (OUN) pobudza ośrodek kaszlowy, co objawia się napadowym, często doprowadzającym do wymiotów, przewlekającym się kaszlem, który może trwać nawet do 2 lat. Cechą charakterystyczną w krztuścu są zaburzenia wentylacji oraz powstawanie gwałtownych różnic ciśnień w klatce piersiowej. Nasilenie objawów zależy od wieku pacjenta oraz stanu jego układu odpornościowego. Przebieg choroby u osób szczepionych jest zwykle łagodniejszy.

Krztusiec jest najgroźniejszy w grupie noworodków i niemowląt, jednak ciężko chorują również osoby starsze. Ciężkie postacie krztuśca mają na ogół formę zapalenia płuc. U noworodków może on się objawiać bradykardią lub bezdechem sennym. Krztusiec może się rozwinąć u osoby w każdym wieku, a przechorowanie nie pozostawia trwałej odporności. Choroba może wystąpić u danej osoby kilka razy w życiu.

Jak dochodzi do zakażenia

Zarówno dzieci z pełnoobjawową chorobą, jak i młodzież czy osoby dorosłe, u których schorzenie przebiega skąpoobjawowo, mogą być źródłem zakażenia pałeczką krztuśca. Noworodki, niemowlęta i małe dzieci są zakażane przez dorosłych. Okres inkubacji trwa zwykle 7-14 dni. Znaczna zakaźność wynika z wydalania bakterii na wczesnym etapie niecharakterystycznych nieżytowych objawów kataralnych. Ryzyko zachorowania osoby podatnej na zakażenie po kontakcie z chorym przekracza 80%. Największa zaraźliwość występuje w pierwszych dwóch tygodniach choroby i utrzymuje się przez 3-4 tygodnie, przy czym właściwa antybiotykoterapia skraca zaraźliwość do 5 dni. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową, podczas kaszlu i kichania, oraz w znacznie mniejszym stopniu przez kontakt bezpośredni. Źródłem zakażenia są wyłącznie osoby chore, nie występuje nosicielstwo pałeczek krztuśca.

Objawy kliniczne krztuśca

Krztusiec cechuje zapalenie oskrzeli, z charakterystycznym napadowym, przewlekłym kaszlem. U niektórych pacjentów obraz kliniczny jest nietypowy, a nasilenie objawów zróżnicowane. W klasycznym przebiegu krztuśca wyróżnia się trzy etapy choroby prz...