Spośród ostrych chorób krtani powodujących chrypkę najczęstsze jest zapalenie krtani (krtani i gardła lub krtani i tchawicy), w którym chrypka pojawia się nagle, może prowadzić aż do bezgłosu i ustępuje najczęściej w ciągu dwóch tygodni. Towarzyszą jej takie objawy infekcji, jak: katar, kaszel i ból gardła. Fałdy głosowe w krtani są przekrwione, obrzęknięte, błona śluzowa całej krtani, gardła i tchawicy – silnie przekrwiona.

Palenie papierosów czy nadużywanie alkoholu sprzyjają przewlekłym zmianom zapalnym w obrębie krtani. U przewlekłych palaczy papierosów (częściej u kobiet) często w krtani widzimy zmiany o charakterze obrzęków Reinkego. Chrypka trwa długo, głos jest ochrypły, ma różne zabarwienie.

U osób pracujących głosem, szczególnie u nauczycieli, aktorów, śpiewaków, na skutek przeciążenia fałdów głosowych mogą się pojawiać guzki głosowe (małe zmiany przerostowe w 1/3 przedniej fałdów głosowych), które powodują zmiany głosu o charakterze stałej chrypki.

W wyniku przewlekłych stanów zapalnych w obrębie krtani często tworzą się również polipy na fałdach głosowych, które w zależności od ich wielkości dają zaburzenia głosu o charakterze chrypki. Czasami, w przypadkach dużych polipów, występuje duszność krtaniowa.

W przebiegu alergii wziewnych, ale i pokarmowych pojawiający się obrzęk krtani może być wynikiem reakcji na alergen. Chrypce towarzyszą wtedy świszczący oddech, załamywanie się głosu, a także duszność, które mogą być niebezpieczne dla życia pacjenta.

W chorobie refluksowej przełyku zarzucanie kwaśnej treści żołądka prowadzi do przewlekłego zapalenia błony śluzowej przełyku oraz tylnej części krtani. W rezultacie pojawia się obrzęk tylnej części krtani i brzegów fałdów głosowych. Objawami towarzyszącymi chorobie refluksowej są pieczenie oraz uczucie ciała obcego w gardle.

Chrypka bywa także objawem psychosomatycznym silnego napięcia emocjonalnego. Czasem pojawia się też przy różnego rodzaju zaburzeniach powstałych na tle neurologicznym. Mogą jej towarzyszyć chrząkanie, pokasływanie, a nawet zanik głosu. Często stwierdza się wówczas brak zwarcia fonacyjnego fałdów głosowych w obrębie głośni.

Zmiana zabarwienia głosu nieraz pojawia się u osób chorujących na niedoczynność tarczycy. Chrypce towarzyszą objawy typowe dla tego zaburzenia: nagły przyrost masy ciała, ciągłe zmęczenie, suchość skóry, łamliwość paznokci itp. Chrypka może się też pojawić u kobiet po menopauzie w wyniku niedoboru estrogenów.

U osób starszych, po 65 r.ż., również można zaobserwować zmianę zabarwienia głosu pod postacią chrypki. U mężczyzn jest to wynikiem zmian atroficznych fałdów głosowych, a u kobiet polipowatego ich zwyrodnienia. Chrypka wiąże się z obniżeniem napięcia fałdów głosowych i klepsydrowatą niewydolnością fonacyjną głośni. Głos u mężczyzn podwyższa się, u kobiet obniża. Staje się on szorstki, męczliwy.

Osobną grupę schorzeń powodujących chrypkę stanowią nowotwory krtani, zwłaszcza rak krtani. Chrypka jest pierwszym i głównym objawem. Dlatego tak ważne jest szybkie zdiagnozowanie chrypki utrzymującej się dłużej niż 3 tygodnie. Guzy fałdów głosowych to prawie 2/3 wszystkich złośliwych nowotworów krtani. Wczesne naciekanie fałdu głosowego ogranicza lub znosi ruchy fonacyjne w obrębie fałdu głosowego. Ten stan ciszy fonacyjnej pozwala na ustalenie stopnia infiltracji nowotworu. Głos jest w różnym stopniu ochrypły, w zależności od zaawansowania nowotworu dołączają inne objawy, np. okresowe duszności, zaburzenia połykania.

Pamiętajmy, że chrypka trwająca do 5 dni nie wymaga konsultacji ze specjalistą – szczególnie gdy domyślamy się przyczyny tej dolegliwości (np. pacjent był na koncercie lub z innych powodów nadużywał głosu, przechodzi infekcję wirusową itp.). Jeśli jednak trwa dłużej, przybiera na sile lub nawraca, nie można jej lekceważyć i należy skierować chorego do lekarza specjalisty – otolaryngologa. Chrypka trwająca powyżej 3 tygodni musi być skonsultowana laryngologicznie.

Badanie laryngologiczne

Laryngolog, zbierając wywiad chorobowy od chorego z chrypką, pyta przede wszystkim o to, kiedy po raz pierwszy wystąpił ten objaw, czy zmieniał się w czasie (nasilanie, zmniejszanie, znikanie, powracanie). Zbiera dane na temat zakażeń towarzyszących, przebytych urazów, zabiegów operacyjnych, współistniejących schorzeń układu oddechowego (przyjmowanych leków wziewnych), nałogu palenia tytoniu, picia alkoholu. Pyta również o wykonywany zawód, o potencjalne obciążenie zawodowe oraz obecne w życiu lub środowisku pacjenta czynniki szkodliwe, np. dym papierosowy lub używane w pracy środki chemiczne.

Badanie laryngologiczne obejmuje także obejrzenie krtani z użyciem lusterka krtaniowego. Ocenia się wygląd i ruchomość strun głosowych. Ponadto należy zbadać dotykiem węzły chłonne szyi.

W przypadku znalezienia zmian w obrębie krtani diagnostykę uzupełnia się wykonaniem badania wideostroboskopowego krtani (VLS – video laryngeal stroboscopy) lub fiberoskopowego krtani. Dzięki niemu można sprawdzić stopień napięcia, ruchomości i stan fałdów głosowych oraz wykryć zmiany w krtani, również te nowotworowe. Badanie przeprowadza się w znieczuleniu powierzchniowym, aby nadmierne odruchy oraz napięcie mięśni gardła i podniebienia nie wpływały na pracę krtani. Wykonuje się je za pomocą laryngostroboskopu (przy wyciągniętym języku) lub elastycznego laryngofiberoskopu, który wprowadza się przez nos na wysokość wejścia do krtani – umożliwia to obserwację krtani w warunkach fizjologicznych w świetle stroboskopowym (przerywanym) o częstości różnej od częstości drgań fałdów głosowych. Podobnie takie badanie stroboskopowe krtani wykonuje się u osób pracujących zawodowo głosem.

Jeżeli w krtani stwierdzimy zmiany o charakterze organicznym, należy skierować pacjenta do szpitala na oddział laryngologiczny w celu wykonania mikrolaryngoskopii bezpośredniej, czyli specjalistycznego badania, które przeprowadza się w znieczuleniu ogólnym. Badanie umożliwia dokładną ocenę krtani wraz z okolicami niewidocznymi podczas badania lusterkiem krtaniowym oraz pobranie wycinka do oceny histopatologicznej.

Dodatkowo wykonuje się USG szyi, w trakcie którego jest dokonywana ocena układu chłonnego szyi. W razie konieczności, w zależności od zaawansowania choroby lekarz może zlecić tomografię komputerową krtani i szyi.

Podsumowanie

Chrypka jako objaw jest jednym z najczęstszych i najważniejszych symptomów zaburzeń czynności narządu głosu. Nie jest jednostką nozologiczną, tylko objawem uwarunkowanym różnymi zmianami patologicznymi w obrębie głośni. Chociaż w niektórych przypadkach chrypka może być chwilowa i minąć po kilku godzinach lub dniach (trwająca do 5 dni nie wymaga interwencji laryngologa), to jednak gdy trwa dłużej, przybiera na sile lub nawraca, nie można jej bagatelizować i należy skierować pacjenta do laryngologa. Chrypka jest też pierwszym objawem raka krtani. Brak oceny krtani może opóźnić rozpoznanie raka, co przekłada się na jego wyższy stopień zaawansowania w chwili ustalenia diagnozy, potrzebę wprowadzenia agresywniejszego leczenia i zmniejszoną przeżywalność. W związku z tym aby nie przeoczyć pierwszych objawów nowotworu krtani, przyjmuje się, że chrypka trwająca powyżej 3 tygodni wymaga specjalistycznej konsultacji laryngologicznej.