Pulmonologia

Perspektywy dla szczepionki przeciwko pałeczce krztuśca Wyzwania medyczne i epidemiologiczne

dr hab. n. o zdr. Iwona Paradowska-Stankiewicz, prof. NIZP PZH-PIB1

lek. Łukasz Durajski2

dr inż. Mieszko M. Wilk3

1Zakład Epidemiologii Chorób Zakaźnych i Nadzoru, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego, Państwowy Zakład Higieny – Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie 
2Katedra Medycyny Rodzinnej, Warszawski Uniwersytet Medyczny 
3Zakład Immunologii, Wydział Biochemii, Biofizyki i Biotechnologii, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

Adres do korespondencji:

dr inż. Mieszko M. Wilk

Zakład Immunologii, Wydział Biochemii, Biofizyki i Biotechnologii,

Uniwersytet Jagielloński

ul. Gronostajowa 7, 30-387 Kraków

e-mail: mieszko.wilk@uj.edu.pl

  • Szczepionki pełnokomórkowe indukują mocniejszą odpowiedź immunologiczną w porównaniu ze szczepionkami acelularnymi
  • Szczepienie szczepionką pełnokomórkową w pierwszych miesiącach życia dziecka indukuje pożądane i trwałe mechanizmy odporności, które są zachowane nawet po podaniu acelularnej szczepionki, generującej suboptymalną odpowiedź immunologiczną
  • Wzrosty zachorowań na krztusiec oraz cyrkulację bakterii krztuśca można ograniczyć poprzez pozostawienie szczepionki pełnokomórkowej w podstawowym kalendarzu szczepień oraz rozszerzenie szczepień na osoby dorosłe i grupy największego ryzyka w celu zredukowania dawek przypominających oraz szczepień prenatalnych

Pomimo wysokiego wskaźnika zaszczepień obserwuje się znaczne wzrosty zachorowań na krztusiec (koklusz, pertussis). Szczególnie dotyczy to krajów o wysokich przychodach, które obecnie stosują wyłącznie szczepionkę acelularną. Na rynku polskim dostępne są dwa rodzaje szczepionek przeciwko krztuścowi – pełnokomórkowa oraz acelularna (bezkomórkowa). Wyzwaniem dla środowiska medycznego pozostaje decyzja w sprawie pozostawienia szczepionki pełnokomórkowej w kalendarzu szczepień lub ewentualne zastąpienie jej szczepionką bezkomórkową. Szczepionki te zasadniczo różnią się od siebie składem, co wpływa na indukcję różnych mechanizmów odpowiedzi immunologicznej oraz zdolności do formowania długotrwałej pamięci immunologicznej.

Dodatkowym wyzwaniem jest objęcie szczepieniami osób starszych. Z jednej strony dla tej grupy wiekowej choroba stanowi poważne zagrożenie. Z drugiej – osoby dorosłe najczęściej stanowią rezerwuar dla bakterii krztuśca (Bordetella pertussis) i w konsekwencji ta grupa przyczynia się do cyklicznie pojawiających się fal zachorowań. Ograniczenie cyrkulacji bakterii w społeczeństwie jest kluczowe dla powstrzymania wzrostów zachorowań na krztusiec, w tym w grupach największego ryzyka.

Obecna sytuacja epidemiologiczna

Krztusiec jest endemiczną, wysoce zaraźliwą chorobą zakaźną, która występuje na całym świecie i może prowadzić do poważnych powikłań, szczególnie u dzieci <1 r.ż. oraz osób starszych obciążonych chorobami współistniejącymi. Po­wik­łania krztuśca są różnorodne i o zróżnicowanym stopniu ciężkości, np.: przekrwienie spojówek, zaburzenia snu, wypadanie odbytu, przepuklina pachwinowa, krwawienie z nosa i uszu, wymioty, omdlenia, bezdechy, zapalenie płuc, odma płucna, niedotlenienie mózgu, encefalopatia, a nawet śmierć.

W przeszłości, zwłaszcza przed wprowadzeniem powszechnych szczepień, choroba była główną przyczyną zachorowalności i śmiertelności niemowląt i małych dzieci. Przykładowo liczba osób zdiagnozowanych w USA przed wprowadzeniem szczepień wynosiła okoł...

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Obraz kliniczny choroby

Dodatkowo z perspektywy klinicznej krztusiec jest trudny do rozpoznania. U osób dorosłych objawy są często atypowe, bagatelizowane przez chorego lub nierzadko błędnie diagnozowane, [...]

Wyzwania kliniczne

Krztusiec stanowi wyzwanie diagnostyczne nie tylko w Polsce, lecz także w innych krajach3. Z medycznego punktu widzenia często jest trudny do rozpoznania na podstawie [...]

Przyczyny wzrostów

Niestety od połowy lat 90. XX wieku na świecie doszło do ponownego wzrostu zachorowań na krztusiec i podjęto wiele badań, aby zidentyfikować [...]

Szczepienia ochronne i indukcja odpowiedzi immunologicznej

Szczepienia przeciwko krztuścowi dzielimy na dwie kategorie – pełnokomórkowe i acelularne. W skład szczepionek pełnokomórkowych wchodzą nieżywe komórki bakterii ze ściśle zdefiniowanego szczepu [...]

Kształtowanie odpowiedzi immunologicznej po szczepieniu – modele zwierzęce

Jedna z kluczowych publikacji, która pozwoliła zrozumieć konsekwencje wprowadzenia szczepionek acelularnych, ale także różnice pomiędzy szczepionkami, opisywała badania prowadzone na pawianach i została [...]

Kształtowanie odpowiedzi immunologicznej u dorosłych poprzez szczepienia w wieku wczesnodziecięcym

Opisane powyżej odkrycia na modelach zwierzęcych znalazły potwierdzenie również w badaniach przeprowadzonych w grupach ludzi. Najnowsze dane opublikowane w czasopiśmie „The Journal of Clinical [...]

Wyzwania na dziś i dalsze perspektywy

Wprowadzenie szczepień acelularnych w krajach rozwiniętych było spowodowane głównie wspomnianymi już obawami społeczeństwa przed szczepionkami pełnokomórkowymi i znacznym wzrostem odmów podawania ich dzieciom19. [...]

Podsumowanie

Obecne szczepionki pełnokomórkowe są bezpieczne i chronią przed symptomami choroby oraz przed śmiercią z powodu zakażenia bakterią krztuśca, więc jeśli nie ma prze­ciwwskazań, [...]

Do góry