Leczenie wspomagające

Leczenie wspomagające obejmuje:

• mechaniczne usunięcie błon rzekomych blokujących drożność dróg oddechowych
• wczesną intubację/tracheostomię z ewentualną wentylacją mechaniczną
• implantację elektrostymulatora serca w przypadku wystąpienia ciężkich zaburzeń rytmu serca
• żywienie przez zgłębnik w przypadku porażenia mięśni gardła
• profilaktykę przeciwzakrzepową
• profilaktykę odleżyn
• gimnastykę oddechową
• leczenie przeciwgorączkowe, przeciwbólowe
• odpoczynek.

Skuteczność terapii

Skuteczność mikrobiologiczną leczenia oceniamy na podstawie 2-krotnych ujemnych posiewów pobranych w odstępie 24 godzin z dróg oddechowych po zakończeniu antybiotykoterapii. Niestety nie u każdej zakażonej osoby dochodzi do wytworzenia przeciwciał przeciw błonicy, dlatego zaleca się, by u każdego chorego w okresie zdrowienia rozpocząć cykl szczepień przeciw błonicy.

Szczepienia

Pierwsze szczepionki przeciw błonicy zastosowano już w 1914 r. (mieszanka toksyn i antytoksyn). W 1923 r. wprowadzono ich zmodyfikowaną postać (toksyna inaktywowana formaldehydem), a w latach 40. XX w. – szczepionkę kombinowaną (DTP).

W Polsce masowe szczepienia zostały wprowadzone w 1954 r. W tabeli 2 przedstawiono dostępne w naszym kraju preparaty zawierające komponentę przeciwbłoniczą. Szczepionki monowalentne przeciw błonicy stosuje się u osób z przeciwwskazaniami do szczepień szczepionkami skojarzonymi lub u osób niedawno uodparnianych przeciw tężcowi.

Tabela 2. Preparaty dostępne w Polsce zawierające komponentę przeciwbłoniczą do zastosowania u dorosłych

Różnica pomiędzy szczepionką przeciw błonicy „D” a „d” wynika z zawartości substancji czynnej, tzw. toksoidu błoniczego. „D” jest zalecana u dzieci do 7 r.ż. (zawiera nie mniej niż 20 lub 30 j.m. toksoidu błoniczego), natomiast „d” u dzieci starszych oraz dorosłych (nie mniej niż 2 j.m. lub 5 j.m.). Podanie normalnej dawki anatoksyny „D” w dawkach przypominających może wywołać miejscowe odczyny poszczepienne.

Dzieci powinny być szczepione według kalendarza szczepień dawkami DTP (lub innymi szczepionkami skojarzonymi) w 2; 3-4; 5-6 oraz 16-18 miesiącu życia – szczepienie podstawowe; dawkę przypominającą podaje się w 6 i 14 r.ż. (dTap). Ostatnia obowiązkowa dawka przypominająca w ramach kalendarza szczepień stosowana jest w 19 r.ż. (preparat dwuwalentny dT).

Osobom dorosłym zaleca się dawki przypominające szczepionki przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi (dTap) lub przeciw błonicy i krztuścowi (dT) co 10 lat w celu utrzymania odpowiedniego poziomu przeciwciał zabezpieczających przed zachorowaniem.

Przeciwwskazania do szczepień przeciw błonicy obejmują:

• zaostrzenie choroby przewlekłej
• ostrą infekcję przebiegającą z gorączką
• reakcję anafilaktyczną po poprzednim szczepieniu przeciw błonicy.

Szczepionka przeciw błonicy należy do bardzo bezpiecznych, niemniej mogą po niej wystąpić następujące działania niepożądane:

• reakcje miejscowe
  • zaczerwienienie
  • bolesny obrzęk
• objawy ogólnoustrojowe
  • rozbicie
  • bóle głowy
  • podwyższona temperatura ciała
  • bóle mięśniowe.

Inne metody profilaktyczne – profilaktyka poekspozycyjna

Od osób z bliskiego kontaktu z chorym na błonicę należy pobrać wymazy z gardła, a następnie wdrożyć antybiotykoterapię (benzylopenicyliną prokainową w jednorazowej dawce domięśniowej 1,2 mln j. u pacjentów >6 r.ż. lub 600 000 j. u dzieci <6 r.ż. albo erytromycyną podawaną doustnie przez 7 dni). Dwa tygodnie po zakończeniu antybiotykoterapii ponownie powinny zostać pobrane wymazy z gardła. Natomiast izolację chorego należy kontynuować do czasu uzyskania 2 ujemnych wymazów pobranych w odstępie co najmniej 24 godzin.

Należy ponadto zastosować profilaktykę czynną, czyli szczepienie przeciw błonicy po weryfikacji historii szczepień. U osób nieszczepionych lub bez udokumentowanego schematu szczepień w przeszłości rozpoczynamy cały cykl szczepienia w odstępach 0, 1, 6 miesięcy; osobom z niepełnym cyklem szczepienia podajemy dawkę brakującą; natomiast osobom szczepionym w przeszłości, u których upłynęło >5 lat od ostatniej dawki, podajemy jedną dawkę przypominającą.