Inne metody profilaktyczne

Podstawowym środkiem zapobiegania występowaniu sporadycznych przypadków IChM jest antybakteryjna chemioprofilaktyka wśród osób z bliskiego kontaktu z zakażonym. Za osoby z bliskiego kontaktu uznaje się: członków gospodarstwa domowego oraz pracowników placówek dziennej opieki nad dziećmi. Do tej grupy należą również osoby bezpośrednio narażone na wydzieliny z jamy ustnej pacjenta (np. przez całowanie, resuscytację metodą usta–usta, intubację lub pielęgnację rurki intubacyjnej). Za istotny uznaje się czas 7 dni przed wystąpieniem objawów. Personel medyczny powinien otrzymywać chemioprofilaktykę, jeśli pielęgnował drogi oddechowe lub był narażony na kontakt z wydzielinami z dróg oddechowych u pacjenta z IChM.

W przypadku podróżnych należy rozważyć chemioprofilaktykę dla każdego pasażera, który miał bezpośredni kontakt z wydzielinami z dróg oddechowych pacjenta, lub dla każdego, kto siedział bezpośrednio obok pacjenta w trakcie długiego lotu (>8 godzin). Prawdopodobieństwo wystąpienia zakażenia wśród osób z kontaktu w gospodarstwie domowym pacjentów szacuje się na 4/1000 osób narażonych, co przewyższa 500-800 razy ryzyko populacyjne. Prawdopodobieństwo wystąpienia zakażenia wśród pracowników ochrony zdrowia narażonych na IChM jest 25 razy wyższe niż wśród ogółu populacji.

Chemioprofilaktyka nie jest zalecana w przypadku bliskich kontaktów pacjentów, u których wyizolowano N. meningitidis tylko z miejsc zwykle niejałowych (np. jamy ustnej i gardła, rurki dotchawiczej lub spojówek). Doniesienia o wtórnych zakażeniach po bliskim kontakcie z osobami z nieinwazyjnym zapaleniem płuc lub zapaleniem spojówek są rzadkie. W takich przypadkach nie udowodniono istotnego nadmiernego ryzyka. Nie zaleca się ponadto leczenia bezobjawowych nosicieli.

Ze względu na niezwykle szybki rozwój wtórnego zakażenia w przypadku bliskich kontaktów należy jak najszybciej zastosować chemioprofilaktykę, najlepiej w czasie krótszym niż 24 godziny po identyfikacji pacjenta wskaźnikowego. Skuteczność chemioprofilaktyki stosowanej po upływie 14 dni po wystąpieniu choroby jest prawdopodobnie ograniczona lub nie ma wartości.

W chemioprofilaktyce stosuje się:

• cyprofloksacynę – doustnie w jednorazowej dawce 500 mg (u dorosłych)
• ceftriakson (lek z wyboru u ciężarnych) – w jednorazowej dawce domięśniowo: u osób ≥15 r.ż. 250 mg, u dzieci <15 r.ż. 125 mg
• ryfampicynę – doustnie co 12 h przez 2 dni (4 dawki): u dorosłych 600 mg, u dzieci <1 m.ż. 5 mg/kg, u dzieci >1 m.ż. 10 mg/kg
• azytromycynę – doustnie u osób, u których nie można zastosować wymienionych leków, alternatywnie można podać w jednorazowej dawce: dorośli 500 mg, dzieci 10 mg/kg.

Nie należy pobierać wymazów z jamy ustnej i gardła lub nosogardła w celu określenia konieczności zastosowania chemioprofilaktyki, gdyż może to niepotrzebnie opóźnić wprowadzenie tego środka zapobiegawczego. Ryfampicyna, cyprofloksacyna i ceftriakson są skuteczne w 90-95% w zmniejszaniu nosicielstwa N. meningitidis w nosogardle i są dopuszczalnymi środkami przeciwdrobnoustrojowymi w chemioprofilaktyce. Chociaż odnotowano sporadyczne przypadki oporności na ryfampicynę i cyprofloksacynę na całym świecie, oporność meningokoków na antybiotyki stosowane w profilaktyce jest nadal niezwykle rzadka. Ewentualne niepowodzenia profilaktyki antybiotykowej powinny być natychmiast zgłaszane odpowiednim służbom.

Antybiotykoterapia IChM lekami innymi niż cefalosporyny III generacji może nie spowodować wyeliminowania nosicielstwa N. meningitidis z nosogardła. W przypadku stosowania innych antybiotyków pacjent przed zwolnieniem ze szpitala powinien otrzymać antybiotyki wykorzystywane w chemioprofilaktyce do zwalczania nosicielstwa.