Zgodnie z rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników u ciężarnej należy wykonać trzy przesiewowe badania ultrasonograficzne płodu w okresie¹:

• 11,0-13,6 tygodnia ciąży
• 18-22 tygodnia ciąży
• 30-34 tygodnia ciąży.

W zakresie układu moczowego płodu pierwsze z tych badań umożliwia:

• ocenę obecności pęcherza moczowego (obligatoryjna) oraz uwidocznienie nerek w przypadkach dużego ryzyka nieprawidłowości (nieobligatoryjne; głowicą przezpochwową lub przezbrzuszną o wysokiej częstotliwości)
• wykrycie niektórych patologii, np. zastawki/agenezji cewki tylnej, poszerzenie miedniczki nerkowej, a w badaniach celowanych – agenezji nerek/nerki.

Drugie badanie pozwala na:

• optymalną ocenę budowy układu moczowego z uwidocznieniem pęcherza moczowego, nerek, układu kielichowo-miedniczkowego (UKM)
• ocenę potencjalnych anomalii: poszerzeń UKM, agenezji układu moczowego (całkowitej/częściowej), alokacji/nieprawidłowości budowy nerek, wynicowania pęcherza moczowego, uropatii zaporowych, poszerzeń moczowodów, zmian torbielowatych nerek, guzów nerek, małowodzia uwarunkowanego anomaliami układu moczowego.

Trzecie badanie umożliwia:

• weryfikację i/lub monitorowanie wcześniej opisywanych anomalii, szczególnie poszerzeń UKM, uropatii zaporowych, dysplazji torbielowatych
• ocenę budowy układu moczowego z uwzględnieniem później ujawniających się anomalii.

Najczęściej występujące anomalie układu moczowego u płodu – diagnostyka, postępowanie prenatalne, potencjalne leczenie (zarys)

Poszerzenie miedniczek nerkowych jednostronne/obustronne

Cechy ultrasonograficzne poszerzenia miedniczek nerkowych²:

• 11,0-13,6 tygodnia ciąży (I trymestr) – wymiar przednio-tylny (AP) miedniczki nie powinien przekraczać 3 mm
• 18-28 tydzień ciąży (II trymestr) – AP miedniczki: poszerzenie łagodne 5-8 mm, średniego stopnia 8-10 mm, znacznego stopnia >10 mm
• >28 tygodnia ciąży (III trymestr) – AP miedniczki: poszerzenie łagodne 7-10 mm, średniego stopnia 10-15 mm, znacznego stopnia >15 mm.

Agenezja nerek obustronna/jednostronna

Obustronna agenezja nerek zwykle skojarzona jest z bezwodziem po 20 tygodniu ciąży. Zaleca się wykonanie amnioinfuzji diagnostycznej z następową oceną dopplerowską obecności tętnic nerkowych i pęcherza moczowego między tętnicami pępkowymi (ośrodek referencyjny).

Jednostronna agenezja nerek nie powoduje bezwodzia, ale nieznalezienie miąższu jednej z nerek w badaniu prenatalnym nie wyklucza jej ektopii.

Rokowanie w przypadku agenezji obustronnej jest złe, w jednostronnej – dobre³.

Uropatie zaporowe

Najczęściej występującymi uropatiami zaporowymi są miedniczkowo-moczowodowa (możliwe poszerzenie moczowodu/-ów) oraz zastawka/agenezja cewki tylnej (możliwe rozpoznanie już w I trymestrze).

W wybranych przypadkach zastawki cewki tylnej możliwa jest terapia wewnątrzmaciczna w niektórych ośrodkach referencyjnych z leczeniem objawowym (shunt pęcherzowo-owodniowy) lub przyczynowym (fetoskopia z laserowym nacięciem zastawki). W przypadkach masywnych obustronnych uropatii na wyższym poziomie (najczęściej miedniczkowo-moczowodowych) leczenie jest objawowe (shunt miedniczkowo-owodniowy). Złe czynniki rokownicze, torbiele zwyrodnieniowe w korze nerki wykluczają możliwość zabiegów.

Uropatie jednostronne z prawidłową funkcją nerki przeciwnej nie powinny być wskazaniem do terapii wewnątrzmacicznej. Rokowanie w przypadkach uropatii zaporowych bywa różne^3-7.