Upośledzona zdolność trawienia laktozy wiąże się ze zmniejszoną ilością jelitowego enzymu – laktazy – i dotyczy w zależności od regionu 10-90% populacji. Objawy kliniczne nietolerancji laktozy są następstwem fermentacji bakteryjnej niestrawionego cukru w jelicie grubym. Osoby, u których występuje to zaburzenie, zazwyczaj unikają spożywania mleka i jego przetworów w celu zminimalizowania dolegliwości, co przekłada się na zmniejszone spożycie wapnia i witaminy D, a co za tym idzie – na zwiększone ryzyko osteoporozy.

CELE ARTYKUŁU

Po przeczytaniu artykułu Czytelnik powinien umieć:

• rozpoznać objawy wskazujące na nietolerancję laktozy

• wdrożyć podstawową diagnostykę różnicową u chorego z podejrzeniem nietolerancji laktozy

• wydać choremu zalecenia dotyczące dalszego postępowania

W praktyce spotykamy wiele nieścisłości w interpretacji terminologii dotyczącej stanów związanych z zaburzeniami trawienia laktozy, dlatego na wstępie zostaną przedstawione definicje określeń stosowanych w niniejszym artykule:

• Nietolerancja laktozy (lactose intolerance) – objawy ze strony przewodu pokarmowego pod postacią bólów brzucha, wzdęć i biegunki po spożyciu produktów zawierających laktozę. Jest to określenie stanu klinicznego, nie wskazuje na patogenezę objawów. Najczęstszą, ale nie jedyną przyczyną nietolerancji laktozy jest obniżona aktywność laktazy – hipolaktazja, powodująca zaburzenia trawienia laktozy.
• Zaburzenia trawienia i wchłaniania laktozy (lactose malabsorption) – obniżony rozkład laktozy i w konsekwencji niemożność jej wchłaniania; zjawisko to wiąże się z niedoborem laktazy w jelicie. W języku polskim termin ten nie jest precyzyjny, ponieważ sugeruje zaburzenia wchłaniania laktozy, chociaż ta jako dwucukier nie jest transportowana przez nabłonek jelitowy, a wchłaniane są produkty hydrolizy laktozy – glukoza i galaktoza. Nawet u zdrowych osób ok. 8% laktozy nie ulega strawieniu i osiąga jelito grube.
• Hipolaktazja – niedobór laktazy (hypolactasia, lactase deficiency) – obniżona aktywność laktazy w rąbku szczoteczkowym bez względu na przyczynę takiego stanu. Niedobór laktazy może prowadzić do zaburzeń trawienia i objawów nietolerancji laktozy. Jednak nie u każdej osoby z hipolaktazją stwierdza się zaburzenia trawienia i wchłaniania laktozy oraz objawy nietolerancji. Do efektywnego wykorzystania laktozy wystarcza 50% podstawowej aktywności laktazy.

Laktoza

Laktoza jest unikalnym dwucukrem, występującym jedynie w mleku ssaków. Składa się z cząsteczki glukozy i galaktozy połączonych wiązaniem β-1,4-glikozydowym. Zawartość laktozy w mleku kobiecym wynosi 7,2 g/100 ml, w mleku krowim 4,7 g/100 ml. U nie...