Reaktywne zapalenie stawów należy do grupy spondyloartropatii. Najczęściej do reaktywnego zapalenia stawów dochodzi po zakażeniach dróg moczowo-płciowych oraz po zakażeniach jelitowych.

CELE ARTYKUŁU

Po przeczytaniu artykułu Czytelnik powinien umieć:

• rozpoznać reaktywne zapalenie stawów
• wdrożyć diagnostykę różnicową reaktywnego zapalenia stawów
• omówić strategię terapeutyczną
• rozpoznać przypadki reaktywnego zapalenia stawów wymagające pilnego skierowania chorego do szpitala

Wprowadzenie

Opisy zapalenia stawów, które występuje po zakażeniu, sięgają czasów starożytnych, jednak dopiero Benjamin Collins Brodie, angielski fizjolog i chirurg oraz prekursor badania chorób kości i stawów, podał pierwszy opis klasycznej triady objawów, czyli zapalenia stawów, wycieku z cewki moczowej oraz zapalenia spojówek (Pathological and Surgical Observations on the Diseases of the Joints, 1818).¹ W kolejnych latach poszerzały się obserwacje i opisy zapalenia stawów po zakażeniach dróg moczowych,² ale również dostrzeżono związek zapalenia stawów z zakażeniami jelitowymi.³ Jednak dla współczesnych lekarzy to nazwisko niemieckiego lekarza Hansa Reitera stało się na lata synonimem reaktywnego zapalenia stawów.^4,5 Ze względu na nazistowską przeszłość Reitera i udowodnione mu zbrodnie popełnione w czasie II wojny światowej obecnie nie używa się już eponimu „zespół Reitera”.⁶ Od 1977 r. dla zapalenia stawów powiązanego z przebytym zakażeniem przyjęto nazwę „reaktywne zapalenie stawów” (reactive arthritis – ReA), a to, co opisał Reiter i jego poprzednicy, uważa się za klasyczną triadę objawów. Jednak nie jest warunkiem koniecznym równoczesne wystąpienie wszystkich trzech objawów, co zresztą często ma miejsce. Obecnie – w dobie szerzenia się zakażeń rozprzestrzeniających się zależnie od aktywności seksualnej oraz ludzkim wirusem niedoboru odporności (HIV – human immunodeficiency virus) – szczególnie zwrócono uwagę na chorych z grup ryzyka, u których wystąpiło zapalenie stawów i zapalenie cewki moczowej, oraz wyodrębniono podtyp reaktywnego zapalenia stawów nabytego drogą płciową (SARA – sexually acquired reactive arthritis). Nie wykazano bezpośrednio zależności zespołu SARA z zakażeniem HIV, ale współistnienie często w tej grupie chorych zakażeń oportunistycznych i zakażenia Chlamydia trachomatis zwraca uwagę na konieczność diagnostyki w kierunku zakażenia HIV u pacjentów z objawami ReA i mogących być potencjalnie w grupie ryzyka zakażenia wirusem nabytego niedoboru odporności.⁷ Reaktywne zapalenie stawów należy również odróżniać od zakażenia powiązanego z zakażeniem (infection related arthritis), jak np. w przypadku zakażenia Borrelia burgdorferi czy paciorkowcowego zapalenia, czyli gorączki reumatycznej. Lekarz powinien również przeprowadzić diagnostykę różnicową z uwzględnieniem powiązanego bezpośrednio z zakażeniem septycznego zapalenia stawów, w którym można wykazać obecność żywego patogenu w płynie stawowym. Symptomatologia ReA jest bardzo bogata i poza zapaleniem stawów, wywiadem przebytego zakażenia, jak zapalenie cewki moczowej, czy epizodem biegunki obejmuje zmiany zapalne narządu wzroku, zmiany skórne i na błonach śluzowych, zajęcie serca i układu nerwowego oraz objawy ogólnoustrojowe, takie jak gorączka, osłabienie, utrata masy ciała.⁸