Felbamat w połączeniu z fenobarbitalem w proporcji dawek 1:3 wykazuje najkorzystniejszy profil skuteczności przy jednoczesnym sumowaniu efektów toksycznych, a w połączeniu z kwasem walproinowym w proporcji 3:1 wykazuje antagonizm w zakresie terapeutycznym oraz efekt addycyjny w zakresie toksycznym.19 Równoczesne stosowanie fenobarbitalu z fenytoiną wykazuje w modelach zwierzęcych efekt addycyjny w zakresie terapeutycznym oraz antagonizm w zakresie działań niepożądanych. Połączenie fenobarbitalu z karbamazepiną lub kwasem walproinowym prowadzi do sumowania zarówno efektów terapeutycznych, jak i niepożądanych. Kwas walproinowy i karbamazepina wykazują addycyjny efekt terapeutyczny oraz subaddycyjny efekt w zakresie zjawisk niepożądanych, co wskazuje na korzystny efekt kliniczny takiego połączenia, podobnie jak kwasu walproinowego i fenytoiny lub etosuksymidu (z którym wykazuje addycyjny efekt terapeutyczny i antagonistyczny w zakresie działań niepożądanych). Jednocześnie wykazano wysoką skuteczność kwasu walproinowegoi etoksumidu w opanowywaniu napadów nieświadomości w monoterapii (siła zaleceń A dla obu substancji). Stosowanie takiego połączenia może być też korzystne w leczeniu napadów nieświadomości, jeśli leczenie jednym lekiem jest niesatysfakcjonujące.

Small 37023

Tabela 4. Interakcje między lekami przeciwpadaczkowymi

Synergizm terapeutyczny i efekt addycyjny dla działań niepożądanych odnotowano w przypadku politerapii złożonej z gabapentyny i karbamazepiny, fenobarbitalu, fenytoiny lub kwasu walproinowego. Gabapentyna wykazuje też korzystny wpływ w połączeniu z felbamatem i lamotryginą, lecz mniej pozytywny niż w połączeniu z podstawowymi lekami przeciwpadaczkowymi.20

W badaniach na zwierzętach, a także w populacji dziecięcej obserwowano korzystny efekt terapeutyczny połączenia styrypentolu z klobazamem w leczeniu dziecięcej padaczki mioklonicznej.15

Interakcje między lekami przeciwpadaczkowymi podsumowano w tabeli 4.

Zalecenia dotyczące stosowania politerapii

Podczas stosowania politerapii należy uwzględnić następujące elementy:17

  • ustalenie optymalnej dawki leku podstawowego,
  • dodanie drugiego leku o odmiennym mechanizmie działania,
  • unikanie dodawania leków o podobnym mechanizmie działania,
  • zwiększanie dawki nowego leku powoli i ostrożnie,
  • w razie konieczności rozważenie zmniejszenia dawki leku podstawowego,
  • zamiana leku o mniejszej skuteczności, jeśli efekt dotychczasowego leczenia nie jest zadowalający,
  • podjęcie kolejnych prób leczenia dwoma lekami,
  • dodanie trzeciego leku, jeśli terapia dwoma lekami nie jest optymalna,
  • rozważenie leczenia paliatywnego, jeśli dotychczasowe leczenie nie było skuteczne.

Podsumowanie

Politerapia w leczeniu padaczki prowadzić może do interakcji lekowych, które mogą wpływać zarówno na skuteczność leczenia, jak i występowania działań niepożądanych. Optymalny dobór leków przeciwpadaczkowych może pozwolić zmniejszyć dawki stosowanych leków, a także ryzyko wystąpienia działań niepożądanych oraz zwiększyć skuteczność leczenia w porównaniu z monoterapią. Mała liczba doniesień dotyczących stosowania politerapii w padaczce skłania do podjęcia badań, zwłaszcza prospektywnych, w tym kierunku.

Konflikt interesów: udział w konferencji Polskiej Ligi Przeciwpadaczkowej sponsorowany przez firmę UCB Pharma.

Piśmiennictwo

1. Cockerell OC, Sander JW, Shorvon SD. Remission of epilepsy. The NGPS. National General Practice Study of Epilepsy. Lancet 1995; 346 (8984): 1228.

2. Camfield PR, Camfield CS. Antiepileptic drug therapy: when is epilepsy truly intractable? Epilepsia 1996; 37 (Suppl. 1):S60-5.

3. Berg AT, Berkovic SF, Brodie MJ, et al. Revised terminology and concepts for organization of seizures and epilepsies: Report of the ILAE Commission on Classification and Terminology, 2005-2009. Epilepsia 2010; 51(4):676-685.

4. Glauser T, Ben-Menachem E, Bourgeois B, et al. Updated ILAE evidence review of antiepileptic drug efficacy and effectiveness as initial monotherapy for epileptic seizures and syndromes. Epilepsia 2013; 54(3):551-563.

5. Tanaka A, Akamatsu N, Shouzaki T, et al. Clinical characteristics and treatment responses in new-onset epilepsy in the elderly. Seizure 2013; S1059-1311(13)00184-2

6. Cockerell OC, Johnson AL, Sander JW, et al. Prognosis of epilepsy: a review and further analysis of the first nine years of the British National General Practice Study of Epilepsy, a prospective population-based study. Epilepsia 1997;38: 31-46.

7. Silveira DC, Jehi L, Chapin J et al. Seizure semiology and aging. Epilepsy and Behavior 2011; 20:375-7.

8. Vrielynck P. Current and emerging treatments of absence seizures in young patients. Neuropsychiatric Disease and Treatment 2013; 9: 963-975.

9. Manonmani V, Wallace SJ. Epilepsy with myoclonic absences. Archives of Disease in Childhood 1994; 70: 288-290.

10. Labate A, Colosimo E, Gambardella A, et al. Levetiracetam in patients with generalized epilepsy and myoclonic seizures: an open label study. Seizure 2006; 15: 214-218.

11. Hausler M, Kluger G, Nikanorova M. Epilepsy with myoclonic absences – favourable response to add-on rufinamide treatment in 3 cases. Neuropediatrics 2011; 42: 28-29.

12. Tenney JR, Glauser TA. The Current State of Absence Epilepsy: Can we have your attention? Epilepsy Currents 2013; 13(3): 135-140.

13. Krauss GL, Perucca E, Ben-Menachem E, et al. Perampanel, a selective, noncompetitive α-amino-3-hydroxy-5-methyl-4-isoxazolepropionic acid receptor agonist, as adjunctive therapy for refractory partial-onset seizures: Interim results from phase III, extension study 307. Epilepsia 2013; 54(1): 126-134.

14. Sake JK, Hebert D, Isojarvi J, et al. A pooled analysis of lacosamide clinical trial data grouped by mechanism of action of concomitant antiepileptic drugs. CNS Drugs 2010; 24(12): 1055-1068.

15. Brigo F, Ausserer H, Tezzon F, et al. When one plus one makes three: the quest for rational antiepileptic polytherapy with supraadditive anticonvulsant efficacy. Epilepsy Behavior 2013; 27 (3): 439-42.

16. French JA, Faught E. Rational polytherapy. Epilepsia 2009;50 (Suppl. 8): 63-8.

17. Brodie MJ, Sills GJ. Combining antiepileptic drugs – Rational polytherapy? Seizure 2011; 369-375.

18. Shih JJ, Tatum WO, Rudzinski LA. New drug classes for the treatment of partial onset epilepsy: focus on perampanel. Ther Clin Risk Manag 2013; 9: 285-293.

19. Czuczwar SJ. Przedkliniczne wskazówki do stosowania terapii dodanej w lekoopornych napadach padaczkowych. Studia Medyczne Akademii Świętokrzyskiej 2006; tom 3.

20. Czuczwar SJ. Doświadczalne podstawy stosowania politerapii w leczeniu padaczki. Studia Medyczne Akademii Świętokrzyskiej 2003; tom 1.

21. Opisy leków 1-22 oparto na charakterystykach produktów leczniczych.

Do góry