Choroby naczyniowe mózgu

Opieka medyczna nad osobami po udarze mózgu jest jedną z najbardziej rozwiniętych i najważniejszych populacyjnie gałęzi neurologii wykorzystujących rozwiązania telemedyczne.

Do tak dużego rozwoju teleneurologii w zakresie udarów mózgu przyczyniło się narzędzie TELESTROKE, które jest powszechnie stosowane w wielu krajach^13,14. W Polsce to narzędzie jest stopniowo implementowane w niektórych podmiotach leczniczych (np. w Szpitalu Uniwersyteckim w Krakowie). Jest to system zorientowany na pacjenta. Lekarz podstawowej opieki zdrowotnej ma stały kontakt ze specjalistą chorób naczyń mózgu (np. neurologiem), który wspomaga decyzje kliniczne w zakresie rozpoznania, leczenia i organizacji opieki medycznej (takie jak ocena konieczności wykonania badań obrazowych lub zastosowania leczenia trombolitycznego).

Wśród korzyści stosowania systemu TELESTROKE można wymienić:

• wysoką skuteczność oceny klinicznej w oparciu o skalę udaru mózgu National Institutes of Health Stroke Scale (NIHSS)¹⁵
• efektywne zarządzanie opieką nad pacjentami w stanach nagłych¹⁶
• systematyczną ocenę skuteczności leczenia i jakości opieki medycznej¹⁷
• ewaluację wskazań i przeciwwskazań do zastosowania rekombinowanego tkankowego aktywatora plazminogenu (rt-PA)¹⁸
• wykazaną wielokrotnie redukcję kosztów w wyniku kompleksowej opieki¹⁹.

Przy okazji systemu TELESTROKE i opieki telemedycznej nad pacjentem z chorobami naczyń mózgu należy zwrócić uwagę na przeplatające się inne teledziedziny. Badania obrazowe mózgowia (tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny) są coraz częściej opisywane poza podmiotem wykonującym badania. Teleradiologia pozwala na dostęp do wysokiej klasy specjalistów bez konieczności bezwzględnej obecności podczas wykonywanych badań, zwiększając ich efektywność przy zmniejszonych kosztach pracy. Bez teleradiologii, która wiele lat torowała sobie drogę do bycia standardem świadczenia usług, trudno wyobrazić sobie efektywną odpowiedź środowiska radiologów na postępujące uwalnianie limitów świadczeń w tej dziedzinie medycyny.

Padaczka

Opieka nad pacjentami z rozpoznaniem padaczki może być prowadzona z wykorzystaniem rozwiązań telemedycznych w aspektach takich jak: monitorowanie napadów padaczkowych, interpretacja badań EEG, leczenie chorób współtowarzyszących (np. zaburzeń psychicznych), wsparcie przy rozpoznawaniu padaczki przez niedoświadczonych lekarzy, monitorowanie efektywności leczenia i jego modyfikacja, ustalanie diety w zależności od rozpoznania. O skali dostępnych narzędzi świadczy mnogość sprzętu i usług prezentowana na corocznych międzynarodowych targach medycznych. Obok narzędzi do praktykowania telekardiologii oraz urządzeń z pogranicza wyrobu medycznego i gadżetu lifestyle'owego urządzenia do wykonywania badania EEG w warunkach domowych i systemy do zdalnej oceny tych badań przeważają nad rozwiązaniami dla innych dziedzin medycyny.

Bahrani i wsp. w badaniu klinicznym z randomizacją wykazali, że nie ma istotnej różnicy w opiece nad pacjentem z już rozpoznaną jednostką chorobową i ustalonym leczeniem w przypadku stosowania rozwiązań konwencjonalnych i telemedycznych²⁰. W innym badaniu porównującym opiekę telemedyczną i konwencjonalną wykazano, że nie ma znaczącej różnicy pod względem liczby napadów padaczkowych, liczby stanów wymagających interwencji medycznej czy liczby i długości hospitalizacji²¹.

Wśród rozwiązań telemedycznych stosowanych wobec osób z rozpoznaniem padaczki należy wymienić:

• telekonsultacje psychiatryczne u pacjentów z depresją lub innymi współwystępującymi zaburzeniami psychicznymi²²
• teleporady dietetyczne (wsparcie w zakresie diety ketogenicznej, zmodyfikowanej Atkinsa)²³
• wykorzystywanie systemów i urządzeń cyfrowych (m.in. narzędzia edukacyjne i mobilne monitory funkcji życiowych – smartbandy), które zwiększają poczucie bezpieczeństwa pacjentów²⁴.

Autorzy są przekonani, że kolejnym przełomem w opiece nad pacjentami z padaczką będzie zastosowanie technologii widzenia maszynowego. Polega ono na wykorzystaniu rozbudowanych algorytmów analizy obrazu, które pozwalają automatycznie rozpoznać wystąpienie wcześniej zdefiniowanego stanu, np. upadku, drgawek, zmian w mimice twarzy. Może być elementem innowacyjnego domu lub samodzielnym narzędziem do diagnostyki bądź monitorowania stanu pacjenta. Jest to niezwykle obiecująca technologia, która w perspektywie kolejnych pięciu lat powinna znaleźć szerokie zastosowanie w medycynie.

Choroby nerwowo-mięśniowe

Wśród rozwiązań telemedycznych znajdujących zastosowanie u pacjentów z chorobami nerwowo-mięśniowymi można wymienić: rozpoznanie choroby i nadzór nad jej przebiegiem, ocenę efektywności wentylacji w zaburzeniach oddychania oraz wdrażanie rehabilitacji na odległość (telerehabilitacja).

Badania naukowe dowodzą skuteczności monitorowania wentylacji mechanicznej u osób z rozpoznanym stwardnieniem zanikowym bocznym²⁵, która w niektórych sytuacjach może zostać zastosowana w warunkach domowych z porównywalnym efektem (w postaci redukcji ciśnienia parcjalnego dwutlenku węgla we krwi włośniczkowej arterializowanej) jak w przypadku stosowanej w warunkach szpitalnych²⁶.

Zdaniem autorów ciekawym kierunkiem rozwoju teleneurologii może być monitorowanie siły mięśniowej. Również w populacji ogólnej seniorów pomiar siły mięśniowej jest elementem diagnostyki sarkopenii i zespołu kruchości. Ciekawe mogą być efekty wykorzystania profesjonalnych narzędzi do szeroko zakrojonych badań przesiewowych lub monitorowania efektów leczenia i rehabilitacji. Innym zagadnieniem jest zdalne monitorowanie protez kończyn i egzoszkieletów w kontekście zapewnienia ciągłości ich pracy. Z uwagi na zaawansowane zagadnienia inżynieryjne ta tematyka przekracza ramy niniejszego artykułu.

Stwardnienie rozsiane

U chorych z rozpoznanym stwardnieniem rozsianym telemedycyna może przyczynić się do poprawy opieki medycznej poprzez: zdalne konsultacje, telerehabilitację, opiekę psychologiczną (w tym terapię poznawczo-behawioralną), a także monitorowanie aktywności życiowych.

Mercier i wsp. wykazali znaczne korzyści z wprowadzenia teleopieki dla pacjentów ze stwardnieniem rozsianym w zakresie poprawy jakości życia i poczucia bezpieczeństwa. Ponadto potwierdzili redukcję kosztów terapii²⁷. W niektórych artykułach wskazano na porównywalny efekt badania z wykorzystaniem Expanded Disability Status Scale (EDSS) bez względu na sposób kontaktu z pacjentem (konwencjonalny lub z wykorzystaniem narzędzi telemedycznych)²⁸. Badania z zakresu telerehabilitacji dają obiecujące rezultaty pod względem zaangażowania pacjentów i efektywności ćwiczeń²⁹.

Należy dołożyć starań, aby aktywizować zorganizowane środowiska pacjenckie w kierunku wykorzystania możliwości rozwiązań z zakresu e-zdrowia i promocji platform do wzajemnego wsparcia. Impuls do tego powinien pochodzić od terapeutów.