Niepełnosprawność ruchowa

Jest wiele chorób neurologicznych, które prowadzą do mniejszych lub większych trudności w poruszaniu się. Wśród tych chorób należy wymienić: chorobę Parkinsona, chorobę Huntingtona i choroby nerwowo-mięśniowe. Telemedycyna może przyczynić się do zmniejszenia barier związanych z poruszaniem się i dojazdem pacjenta, np. na kontrolną wizytę lekarską. W zakresie diagnostyki i usprawnienia narządu ruchu telemedycyna dokonała ogromnego postępu, m.in. dzięki rozwinięciu technik głębokiego uczenia. Analiza ruchu jest bardzo złożonym procesem. Na chód składają się ruchy w wielu stawach. Zakres ruchu kończyn można oceniać w wielu płaszczyznach równocześnie. Ilość danych do analizy maszynowej opisujących sylwetkę i położenie kończyn człowieka w trakcie wykonywania kilkuminutowych złożonych czynności jest imponująca. Obecnie rozpoczęła się era automatyzacji w ocenie narządu ruchu.

Większość badań nad wykorzystaniem telemedycyny w praktyce personelu opiekującego się pacjentem z chorobą Parkinsona wskazuje na poprawę jakości leczenia, w ocenie zarówno pacjentów, jak i lekarzy³⁰. Wykazano również porównywalne wyniki do tych, które uzyskali pacjenci korzystający z urządzeń elektronicznych (takich jak tablety) podczas badania w trakcie konwencjonalnej konsultacji lekarskiej, opierając się na skali Unified Parkinson’s Disease Rating Scale (UPDRS) lub skali Hoehn-Yahra³¹. Spośród innych skal stosowanych z wykorzystaniem rozwiązań telemedycznych, które wykazały porównywalną ewaluację, można wyróżnić: Unified Huntington’s Disease Rating Scale (UHDRS), Abnormal Involuntary Movement Scale (AIMS) i Montreal Cognitive Assessment (MoCA). Na uwagę zasługują narzędzia do oceny drżenia i małej motoryki ręki, które mogą być w przyszłości podstawą badań przesiewowych i monitorowania leczenia.

Beck i wsp. badaniu klinicznym z randomizacją wykazali, że nie ma różnicy pod względem jakości życia lub wyniku uzyskanego w skali Movement Disorder Society-UPDRS (MDS-UPDRS) u pacjentów z chorobą Parkinsona poddanych teleopiece w porównaniu z chorymi, którzy na konsultacje udawali się do gabinetu lekarskiego³².

W Polsce niezwykle dynamicznie rozwija się rynek usług telerehabilitacji, zarówno po urazach, jak i w celu usprawnienia funkcji ruchowych u osób ze schorzeniami neurologicznymi. Dorobek rodzimych start-upów, finansowanych m.in. ze środków Narodowego Centrum Badań i Rozwoju, jest imponujący. Stosunkowo niedawno do rozwiązań opartych na teleporadzie rehabilitacyjnej dołączyły narzędzia automatycznie monitorujące zakres ruchu pacjenta podczas sesji rehabilitacji. Wykorzystanie technik grywalizacji dodatkowo motywuje do aktywności.

Teleneurologia w Polsce

Mimo licznych artykułów dowodzących porównywalnej skuteczności zastosowania rozwiązań telemedycznych w opiece nad pacjentami z chorobami neurologicznymi w dalszym ciągu w Polsce rozwiązania telemedyczne w neurologii są niedostatecznie wykorzystywane. Polskie publikacje najczęściej opisują wdrożenia telemedyczne w kardiologii, medycynie rodzinnej i patologii³³.

W polskim systemie ochrony zdrowia istnieje regulacja prawna zezwalająca na używanie rozwiązań telemedycznych takich jak teleporada w ramach podstawowej opieki zdrowotnej³⁴. Ponadto w dobie pandemii SARS-CoV-2 umożliwiono i promuje się udzielanie teleporad w ramach ambulatoryjnej opieki specjalistycznej (Zarządzenie Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia nr 182/2019/DSOZ). W ramach praktyki klinicznej można także korzystać z urządzeń i systemów telemedycznych, pod warunkiem posiadania certyfikatów odpowiednich dla wyrobów medycznych.

Wśród rozwiązań telemedycznych w Polsce funkcjonuje system pozwalający na przepisywanie leków na odległość (e-recepta) i wystawianie skierowań do poradni, szpitala oraz do pracowni diagnostycznej (e-skierowanie).

Na podstawie danych WHO wśród najczęstszych przyczyn braku wdrażania rozwiązań telemedycznych do praktyki klinicznej są: przekonanie, że rozwiązania telemedyczne są zbyt drogie, brak regulacji prawnych pozwalających na stosowanie rozwiązań telemedycznych i przekonania kulturowe³. Wprowadzenie rozwiązań telemedycznych wiąże się początkowo z większym nakładem finansowym. Daje to jednak potencjalne korzyści finansowe w kolejnych latach. Według piśmiennictwa międzynarodowego stosowanie rozwiązań telemedycznych przynosi korzyści finansowe.

Opieka nad pacjentem wiąże się nie tylko z aspektem leczniczym, ale również ze wsparciem przy wykonywaniu codziennych czynności. W tej kwestii mogłoby pomóc wdrożenie rozwiązania z zakresu telepielęgniarstwa. Obecnie w naszym kraju nie ma procedur pozwalających na korzystanie z tego rodzaju usług³⁵.

W Polsce już teraz można stosować w praktyce klinicznej pewne rozwiązania z zakresu telemedycyny. Wśród ograniczeń w rozpowszechnieniu telemedycyny należy wymienić zbyt małe nakłady finansowe na system ochrony zdrowia, brak standardów dla takich świadczeń i ograniczenia kulturowe. Utrudnieniem jest system ochrony zdrowia nakierowany na podmioty lecznicze (pacjent jest użytkownikiem systemu przygotowanego przez administrację). W takim układzie sił skuteczna promocja nowych technologii zakłada wyłącznie potwierdzenie finansowych korzyści dla płatnika publicznego. Naturalny rozkwit telemedycyny wymaga, żeby centralnym punktem opieki medycznej był pacjent (ochrona zdrowia powinna zapewnić dostęp do świadczeń medycznych według indywidualnych potrzeb pacjenta). Telemedycyna to w dużej mierze prewencja i monitorowanie stanu zdrowia, niestety w Polsce trudno o środki na te działania.

Podsumowanie

Przedstawiony przegląd piśmiennictwa wskazuje na korzyści ze stosowania rozwiązań telemedycznych w neurologii, które mogą stanowić uzupełnienie konwencjonalnej opieki medycznej. Telemedycyna nigdy nie zastąpi standardowego modelu opieki nad pacjentem, w którym obecność lekarza jest niezbędna, może jednak być atrakcyjnym narzędziem usprawniającym tę opiekę.

Wśród rozwiązań teleneurologii należy wymienić m.in.: telekonsultacje, telerehabilitację, teleradiologię, telepielęgniarstwo. W teleneurologii szeroko stosowane są rozwiązania telemedyczne, od wysoko rozwiniętych systemów informatycznych, takich jak TELESTROKE, do prostszych rozwiązań wykorzystywanych indywidualnie według potrzeb danego pacjenta.

Telerehabilitacja pozwala na usprawnianie pacjenta bez konieczności wychodzenia z domu. Jest to niezwykle przydatne rozwiązanie. W ramach telerehabilitacji poza fizjoterapią należy pamiętać o wsparciu psychologicznym dla pacjentów z chorobami neurologicznymi, które również może być zapewnione poprzez rozwiązania telemedyczne.

Badania obrazowe (tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny) i inne badania dodatkowe (laboratoryjne, EEG, EKG itp.) mogą być analizowane z wykorzystaniem systemów telemedycznych. Pozwala to na zwiększenie dostępności do badań bez konieczności wprowadzania specjalistycznego wyposażenia medycznego w kolejnych podmiotach leczniczych.

Niewątpliwie zakres możliwości i usług świadczonych w ramach teleneurologii będzie zwiększał się z każdym rokiem. Należy spodziewać się, że teleporady i nowe technologie zajmą ważne miejsce obok konwencjonalnych wizyt. Ta perspektywa powinna nas cieszyć, ponieważ przedstawione w tym przeglądzie technologie to uzupełnienie, a nie konkurencja dla złotego standardu, jakim jest i długo pozostanie dobrze przeprowadzone klasyczne badanie neurologiczne.