Czułym (występuje w >90% przypadków NMS), choć mało specyficznym markerem biochemicznym jest również obniżenie stężenia żelaza. W badaniach diagnostycznych należy uwzględnić ocenę elektrolitów, gazometrii, transaminaz oraz parametrów wydolności nerek. Obrazowanie OUN nie wykazuje charakterystycznych zmian, niemniej powinno zostać przeprowadzone w celu wykluczenia organicznej przyczyny objawów. Zazwyczaj jest także wykonywane nakłucie lędźwiowe, by wykluczyć infekcyjne podłoże obserwowanych zaburzeń²⁵.

Sposób postępowania i jego intensywność w NMS są uzależnione od nasilenia zespołu. Należy pamiętać, że może ona być stanem zagrożenia życia i w cięższych przypadkach chory powinien być leczony w warunkach oddziału intensywnej terapii (OIT). W postępowaniu należy uwzględnić intensywne leczenie wspomagające nakierowane na kontrolę stanu ogólnego pacjenta, a także specyficznie związane z prawdopodobną patogenezą i manifestacją NMS.

Kluczowym elementem postępowania jest odstawienie leków, które wywołały złośliwy zespół neuroleptyczny – nie tylko przeciwpsychotycznych, lecz także mogących nasilać jego przebieg (np. preparaty o działaniu serotoninowym czy cholinolitycznym). Oczywiście, jeśli przyczyną objawów było nagłe odstawienie leków dopaminergicznych, należy ponownie je włączyć. Zazwyczaj konieczna jest intensywna płynoterapia, która w przypadkach znacznego podwyższenia poziomu kinazy kreatynowej działa prewencyjnie przeciwko uszkodzeniu nerek. Kolejnym istotnym elementem jest intensywne fizykalne ochładzanie ciała (rola leków przeciwgorączkowych w NMS nie została zweryfikowana). Trzeba ponadto zapewnić kontrolę ciśnienia tętniczego (potwierdzono skuteczność klonidyny), częstości skurczów serca i innych podstawowych parametrów życiowych. W celu zapobieżenia zakrzepicy żylnej zaleca się podawanie heparyn.

Początkowe leczenie swoiste polega na podaży leków o działaniu GABA-ergicznym – lorazepamu (1 mg co 4-6 godz.) lub diazepamu (10 mg co 8 godz.) – w celu hamowania pobudzenia i zapobiegania drgawkom. W przypadku bardziej nasilonych objawów NMS koniecznym elementem terapii okazuje się dantrolen. Lek ten poprzez wpływ na receptory rianodynowe RyR1 blokuje uwalnianie wapnia z retikulum endoplazmatycznego, a w konsekwencji zmniejsza napięcie mięśni. Typowo stosuje się 2,5 mg/kg m.c. dożylnie jako początkową dawkę i powtarza w miarę potrzeby do dawki maksymalnej 10 mg/kg m.c./24 godz. Poza wpływem zmniejszającym napięcie dantrolen przyczynia się do obniżenia temperatury ciała. U pacjentów z dużym nasileniem NMS można rozważyć doustne (lub przez zgłębnik dożołądkowy) zastosowanie leków nasilających aktywność dopaminergiczną – amantadyny i/lub bromokryptyny. Ten drugi preparat zazwyczaj jest stosowany w dawce 2,5 mg co 6-8 godz., natomiast amantadyna – 100 mg co 12 godz. W piśmiennictwie znajdują się także pojedyncze doniesienia o innych lekach, m.in. karbamazepinie, bupropionie, apomorfinie – dowody na ich skuteczność w NMS są jednak bardzo słabe. Warto ponadto wspomnieć, że w przypadkach niereagujących na leczenie farmakologiczne opcją terapeutyczną są elektrowstrząsy²⁵.

Dostępne dane wskazują, że stosowanie wymienionych wyżej leków wiąże się ze skróceniem czasu występowania objawów, a także ze zmniejszeniem śmiertelności. Niemniej należy pamiętać, że wytyczne dotyczące różnych metod leczenia NMS nie są oparte na badaniach klinicznych wysokiej jakości, a raczej na doświadczeniu klinicznym i analizach przypadków.

Tabela 2. Złośliwy zespół neuroleptyczny (NMS) – charakterystyka

Charakterystyka tej jednostki chorobowej została ujęta w tabeli 2.

Podsumowanie

Neurologiczne działania niepożądane są immanentnym elementem terapii prowadzonej za pomocą leków przeciwpsychotycznych. Należą do nich opisane wyżej liczne skutki, które w przypadku niekorzystnego przebiegu mogą być groźne dla życia. Znajomość ich przebiegu i czynników ryzyka pozwala na odpowiednio wczesne rozpoznanie oraz wdrożenie odpowiedniego postępowania. Należy mieć na uwadze, że również stosowanie leków przeciwpsychotycznych II generacji (atypowych) – pomimo ich ogólnie korzystniejszego profilu bezpieczeństwa – nie jest pozbawione ryzyka. Szczególnie istotne jest więc wczesne rozpoznawanie działań niepożądanych, odpowiednie edukowanie pacjentów oraz wczesne wdrażanie odpowiednich metod zapobiegawczych, co niewątpliwie przyczyni się do poprawy skuteczności i bezpieczeństwa leczenia oraz jakości życia chorych.