Retinopatię w przebiegu SLE stwierdza się u ponad 29% pacjentów z aktywną postacią choroby systemowej.5,7 Objawia się ona znacznym pogorszeniem widzenia.1,5,6 Przyczyną retinopatii jest prawdopodobnie niszczenie śródbłonka naczyń i zwiększone ryzyko powstawania zakrzepów. Retinopatia najczęściej przybiera postać mikroangiopatii, podobnej do retinopatii nadciśnieniowej i cukrzycowej.5 Najwcześniejsze zmiany, które można dostrzec na dnie oczu, to małe krwotoczki i kłębki waty.1,5-8 Poważniejsze zmiany, będące następstwem braku perfuzji, to neowaskularyzacja i krwotoki do ciała szklistego. Zaobserwowano ścisły związek między obecnością retinopatii a zajęciem ośrodkowego układu nerwowego.1,5

U pacjentów z ostrym zapaleniem naczyń siatkówki w przebiegu SLE odnotowano znaczny spadek ostrości wzroku, jak również dużą śmiertelność, co obliguje do włączenia agresywnej terapii systemowej przy obecności retinopatii, nawet gdy nie stwierdzono objawów choroby podstawowej.1,5 Obecność przeciwciał antyfosfolipidowych stanowi czynnik ryzyka rozwoju zapalenia naczyń siatkówki w przebiegu SLE.1,5-8

Zapalenie błony naczyniowej w przebiegu SLE jest rzadko spotykane, zwykle jest również subtelnym wskaźnikiem aktywności choroby podstawowej.5,8

Zapalenie nadtwardówki typowo występuje u młodych kobiet.5 Objawy obejmują tępy ból oka, zaczerwienienie i łzawienie.5,8 Ostry ból i spadek ostrości wzroku są rzadkie.5 U dorosłych korelacja z chorobą systemową jest bardzo rzadka. Chociaż u pacjentów pediatrycznych zapalenie nadtwardówki występuje znacznie rzadziej niż u dorosłych, to dużo częściej jest skorelowane z aktywnością choroby systemowej.

Zapalenie twardówki jest bardziej bolesne i zagraża utratą wzroku, co wymaga niezwłocznego podjęcia leczenia.1,5,8 Zapalenie przednie może mieć formę guzowatą lub rozlaną i objawia się zaczerwienieniem, bólem oka oraz wrażliwością na dotyk.5,8 Zapalenie tylne może nie być związane z zaczerwienieniem oka. Najczęstsze objawy to ból, zaburzenia widzenia, ograniczenie ruchów gałki ocznej i wytrzeszcz.5

Zaburzenia widzenia u pacjentów z SLE mogą być spowodowane wysiękowym odwarstwieniem siatkówki, torbielowatym obrzękiem plamki lub jej zniekształceniem przez zmienioną zapalnie twardówkę.

Zajęcie nerwu wzrokowego w postaci zapalenia czy neuropatii niedokrwiennej zaobserwowano u ok. 1% pacjentów z SLE.1,5,8 Objawia się ono zwykle niebolesną utratą widzenia, osłabieniem reakcji źrenicy oraz utratą lub osłabieniem widzenia barw.1 Może być to wstępna manifestacja choroby układowej, co utrudnia jej diagnozę. Badanie dna oka pokazuje bladość lub obrzęk tarczy nerwu II. Objaw ten wskazuje na konieczność długotrwałej ogólnej terapii immunosupresyjnej.1,5,8

Twardzina układowa

Twardzina układowa jest to rzadka choroba tkanki łącznej, która charakteryzuje się zaburzeniem proliferacji fibroblastów prowadzącym do gromadzenia się macierzy zewnątrzkomórkowej w skórze, naczyniach krwionośnych i organach wewnętrznych.1 Rezultatem tego jest sztywnienie struktur tkanki łącznej w skórze i organach wewnętrznych. Choroba 8 razy częściej dotyka kobiety niż mężczyzn.

Najczęściej opisywaną patologią oczną w przebiegu twardziny układowej jest sztywność i zgrubienie powiek obserwowane u ok. 50% pacjentów.1,9 Przyczyną tych zmian jest odkładanie się kolagenu typu I w skórze właściwej powiek.1 U pacjentów z twardziną układową opisywano również teleangiektazje powiek oraz przewlekłe zapalenie brzegów powiek.9

Zespół suchego oka jest drugim co do częstości występowania objawem ocznym, stwierdza się go u ok. 50% pacjentów.1

Rzadszymi zmianami ocznymi w przebiegu twardziny układowej są: przekrwienie spojówek, zapalenie oraz włóknienie spojówek, zapalenie nadtwardówki, zaćma – najczęściej podtorebkowa tylna – zapalenia przedniego odcinka błony naczyniowej oraz retinopatia nadciśnieniowa.1,9,10

Zapalenie wielomięśniowe i skórno-mięśniowe

Zapalenie wielomięśniowe jest grupą chorób autoimmunologicznych charakteryzujących się zapaleniem w obrębie mięśni szkieletowych.1 Kiedy proces zapalny obejmuje także skórę, mówi się o zapaleniu skórno-mięśniowym. Nie zaobserwowano wpływu płci na częstość występowania i ciężkość przebiegu objawów ocznych w tej populacji pacjentów. Ważną rolę odgrywa natomiast czynnik genetyczny. Odkryto ścisły związek między ludzkimi antygenami HLA-B8, DR3 i DR52 a wystąpieniem choroby. Zapalenie wielomięśniowe jest częściej opisywane wśród pacjentów pediatrycznych.

Najczęstsza manifestacja oczna związana z zapaleniem skórno-mięśniowym to wysypka heliotropowa i purpurowe przebarwienia powiek.11,12

U młodych pacjentów z zapaleniem skórno-mięśniowym obserwowano zmiany siatkówkowe przypominające retinopatię pourazową Purtschera z obecnością kłębków waty i krwotoków śródsiatkówkowych.11,12

Choroba Behçeta (BD)

Choroba Behçeta jest chronicznym zapaleniem naczyń krwionośnych zajmującym częściej naczynia żylne niż tętnicze, niezależnie od ich kalibru.1,13 Zazwyczaj objawia się jako nawracające owrzodzenie jamy ustnej i narządów płciowych, zapalenie skóry i nawracające zapalenie błony naczyniowej oka. Choroba występuje zwykle w trzeciej dekadzie życia, częściej chorują mężczyźni. Zajęcie narządu wzroku jest jednym z kryteriów diagnostycznych choroby.

Najczęstszą manifestacją oczną choroby Behçeta jest zapalenie naczyniówki, które dotyka 50-80% pacjentów.1,13 Najpowszechniejszą jego formą jest obustronne zapalenie całej błony naczyniowej.1,14 Zapalenie błony naczyniowej w przebiegu choroby Behçeta wiąże się ze złą prognozą co do widzenia – ok. 25% przypadków kończy się ślepotą.1,13,14

Płeć męska jest czynnikiem ryzyka rozwoju zapalenia błony naczyniowej u pacjentów z chorobą Behçeta oraz wiąże się ze złym rokowaniem co do widzenia i gorszą odpowiedzią na leczenie.1,13 Inne czynniki prognostyczne to długość trwania zapalenia naczyniówki i wiek zachorowania.1

Do góry