Uważa się, że urazy narządu wzroku u dzieci to jedna z najczęstszych przyczyn ich hospitalizacji oraz przeprowadzanych operacji. Innymi wymienianymi w literaturze są: zez, zaćma, jaskra.

Powody obrażeń są znacznie zróżnicowane w poszczególnych grupach wiekowych, np. u młodszych dzieci dochodzi do nich w trakcie zabaw z rówieśnikami, u młodzieży zaś – w czasie aktywności sportowych^1,2.

Postępowanie diagnostyczne u pacjentów pediatrycznych jest szczególnie utrudnione i to z licznych powodów. Wielu z nich doznaje szoku albo po prostu zataja przed opiekunami samo doznanie urazu. Przestraszone dziecko nie współpracuje przy badaniu, czym uniemożliwia dokładną ocenę narządu wzroku. W takiej sytuacji nawet najdokładniejsza obdukcja może spowodować dodatkowe urazy. Pełne badanie wykonuje się wówczas w znieczuleniu ogólnym, tuż przed planowanym leczeniem operacyjnym^1,2.

Dodatkowym czynnikiem dużego ryzyka u pacjentów pediatrycznych jest rozwój niedowidzenia przy długotrwałym braku przezierności ośrodków optycznych.

Podział

W piśmiennictwie stosowane są różne podziały uwzględniające rodzaj oraz zakres urazu, czynniki uszkadzające lub mechanizm jego powstania. Wśród nich można wydzielić kilka głównych grup:

• I: gałki ocznej – urazy powierzchowne, przenikające, tępe
• II: gałki ocznej ze złamaniem kości oczodołu i/lub uszkodzeniem tkanek otaczających
• III: gałki ocznej w przebiegu urazu wielonarządowego.

Osobno omawianą grupą są szczególne zespoły związane z urazami^1,2:

• uraz okołoporodowy
• zespół maltretowanego dziecka (BCS – battered-child syndrome)
• zespół potrząsanego dziecka (SBS – shaken baby syndrome).

Grupa I

Do urazów powierzchownych zaliczane są^1,2:

• erozja rogówki – może ją spowodować m.in. paznokieć (np. w czasie zabawy)
• oparzenia rogówki (chemiczne, termiczne) – mogą być spowodowane papierosem, gorącymi płynami, rozpuszczalnikami lub środkami czystości
• ciała obce rogówki
• ciała obce w worku spojówkowym
• urazy powiek – mogą być ograniczone jedynie do powiek lub obejmować całą twarz (np. w wyniku pogryzienia przez psa).

Obrażenia przenikające są najczęściej zlokalizowane w obrębie rogówki albo przedniej części twardówki. W każdym przypadku należy wykluczyć przerwanie ciągłości gałki ocznej, zwłaszcza gdy w czasie badania widoczne są:

• rana powieki
• chemoza spojówki
• przemieszczenie źrenicy.

W takich przypadkach trzeba wykluczyć perforację gałki ocznej.

Przy silnych urazach powstałych z dużą energią może dojść nawet do uszkodzenia kości oczodołu^1,2,3.

Uraz tępy to rodzaj kontuzji, która powstaje najczęściej jako skutek uderzenia piłką lub pięścią. W efekcie dochodzi do uszkodzenia wszystkich struktur gałki ocznej w wyniku działania sił rozprężających. Obrażeniu towa­rzyszą:

• krwotok do komory przedniej – jeżeli jest to jedyny objaw, to w diagnostyce różnicowej należy wykluczyć krwawienie związane z chorobą ogólną (np. białaczką)
• oderwanie tęczówki od nasady
• oddzielenie ciała rzęskowego
• zmętnienie soczewki
• przemieszczenie soczewki
• uszkodzenie siatkówki – z cechami obrzęku (obrzęk Berlina) lub przedarcia
• pęknięcie naczyniówki
• pęknięcie twardówki.