Mimo istniejących rekomendacji w Polsce wciąż brakuje zalecanego sposobu postępowania i konieczne jest stworzenie dalszej specjalistycznej opieki nad ozdrowieńcami, w tym ośrodków referencyjnych na poziomie województw, zadbanie o edukację społeczeństwa oraz zwiększenie wśród lekarzy różnych specjalności świadomości problemów, z którymi borykają się pacjenci wyleczeni z nowotworów dziecięcych i młodzieńczych. Ważne jest, aby chory po zakończeniu leczenia onkologicznego otrzymał tzw. paszport ozdrowieńca, w którym zawarte są: historia choroby, przebyta terapia (dawki kumulacyjne cytostatyków, informacje dotyczące radioterapii i zabiegów operacyjnych) oraz jej korelacja z możliwymi powikłaniami, co dla lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) i specjalistów byłoby ważnym źródłem wiedzy dotyczącym możliwych skutków ubocznych u ozdrowieńca. Opracowanie pewnego rodzaju triażu pozwoliłoby na zakwalifikowanie pacjentów do grup mniejszego i większego ryzyka, dla których można byłoby określić, jakie badania, w jakich przedziałach czasowych wykonywać i jakich specjalistów należy odwiedzać. Ze względu na szeroki zakres długoterminowych powikłań, które mogą wystąpić po leczeniu onkologicznym, koncepcja ta wymaga powstania interdyscyplinarnych zespołów, składających się z lekarzy rodzinnych i specjalistów, a zaangażowani w ten projekt powinni być także sami pacjenci oraz ich rodziny14.

ABSTRACT

Problems facing childhood cancer survivors

Due to the intensive, but necessary, treatment, people who survived anticancer therapy in childhood and early adulthood are at increased risk for developing serious chronic diseases compared to the general population. In addition, the proportion of children permanently cured of cancer (which is at least a five-year survival) is increasing, now exceeding 80% in most European countries. Problems resulting from the development of late complications in convalescents are becoming increasingly noticeable. The type of side effects associated with treatment depends, among others, on the methods of treatment or therapeutic agents used. The problems that survivors face may concern diverse aspects of life, including mental health and socioeconomic conditions, fertility, or a general increase in the risk of mortality due to chronic diseases affecting organs such as the heart, lungs or kidneys. Therefore, it is important to recognize the problems faced by survivors of childhood, early-adolescent and young adult cancer, and physicians of various specialties should be familiar with the subject and the latest guidelines.

Ciąg dalszy piśmiennictwa na str. 46

Piśmiennictwo

1. CureAll Framework WHO Global Initiative for Childhood Cancer. Increasing Access, Advancing Quality, Saving Lives (2021). https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/347370/9789240025271-eng.pdf?sequence=1&isAllowed=y (dostęp: 17.09.2024)

2. Suh E, Stratton KL, Leisenring WM, et al. Late mortality and chronic health conditions in long-term survivors of early-adolescent and young adult cancers: a retrospective cohort analysis from the Childhood Cancer Survivor Study. The Lancet Oncology 2020;21(3):421-35

3. van Kalsbeek RJ, Van Der Pal HJH, Kremer LCM, et al. European PanCareFollowUp Recommendations for surveillance of late effects of childhood, adolescent, and young adult cancer. Eur J Cancer 2021;154:316-28

4. Latoch E, Zubowska M, Młynarski W, et al. Late effects of childhood cancer treatment in long-term survivors diagnosed before the age of 3 years – A multicenter, nationwide study. Cancer Epidemiol 2022;80:102209

5. Children’s Oncology Group. Long-Term Follow-Up Guidelines for Survivors of Childhood, Adolescent and Young Adult Cancers, Version 6.0. CA: Children’s Oncology Group, Monrovia 2023

6. Total body irradiation (TBI) (2022). https://www.cancerresearchuk.org/about-cancer/treatment/bone-marrow-stem-cell-transplants/total-body-irradiation-tbi (dostęp: 17.09.2024)

7. Total Body Irradiation (2023). https://my.clevelandclinic.org/health/treatments/17565-total-body-irradiation (dostęp: 17.09.2024)

8. Radiotherapy for children’s cancers (2021). https://www.cancer.ie/cancer-information-and-support/childrens-cancer/treating-childrens-cancers/radiotherapy-for-childrens-cancers (dostęp: 17.09.2024)

9. Palmer JD, Hall MD, Mahajan A, et al. Radiotherapy and Late Effects. Pediatric Clinics of North America 2020;67(6):1051-67

10. Erdmann F, Frederiksen LE, Bonaventure A, et al. Childhood cancer: Survival, treatment modalities, late effects and improvements over time. Cancer Epidemiol 2021;71:101733

11. Tanner S, Engstrom T, Lee WR, et al. Mental health patient-reported outcomes among adolescents and young adult cancer survivors: A systematic review. Cancer Medicine 2023;12(17):18381-93

12. Karalexi MA, Kontogeorgi A, Papaioannou G, et al. Fertility status in childhood cancer survivors of hematological malignancies: a systematic review. Hormones 2023;22(2):211-21

13. Dixon SB, Liu Q, Chow EJ, et al. Specific causes of excess late mortality and association with modifiable risk factors among survivors of childhood cancer: a report from the Childhood Cancer Survivor Study cohort. The Lancet 2023;401(10386):1447-57

14. Życie po nowotworze. Raport na temat stanu zdrowia ozdrowieńców po leczeniu choroby nowotworowej w dzieciństwie (2023). https://onkologia-dziecieca.pl/chorzy/news/id/4477-zycie-po-nowotworze-raport-na-temat-stanu-zdrowia-ozdrowiencow-po-leczeniu-choroby-nowotworowej-w-dziecinstwie (dostęp: 17.09.2024)

Do góry