Tasiemczyce przewodu pokarmowego

Tasiemczyce przewodu pokarmowego występują na całym świecie. W Polsce z częstością <1% populacji (ok. 200 przypadków rocznie), z czego więcej niż połowa – to tasiemiec nieuzbrojony.^4,17

Człowiek może się zarazić przez zjedzenie surowego lub niedogotowanego mięsa wołowego (T. saginata) lub wieprzowego (T. solium) wraz z wągrami. Uwolniona w przewodzie pokarmowym główka tasiemca przytwierdza się za pomocą przyssawek/haczyków do błony śluzowej jelita. Przez kolejne 4 miesiące tasiemiec wzrasta do postaci dorosłej (2-20 m).¹⁸

Objawy są mało charakterystyczne, mogą narastać stopniowo w ciągu kilku pierwszych miesięcy od zarażenia i w różnym nasileniu utrzymywać się latami. Najczęściej obserwuje się: bóle brzucha, nudności, biegunkę lub zaparcia, zaburzenia łaknienia (zwiększenie lub upośledzenie) i chudnięcie. Rzadziej występują osłabienie, wymioty, zaburzenia snu, pokrzywki, objawy ze strony OUN czy niedokrwistość.^16,19

Diagnostyka tasiemczyc polega na 3-krotnym parazytologicznym badaniu kału oraz weryfikacji wydalonych członów. W krwi obwodowej stwierdza się niewielką eozynofilię.

Leczenie należy przeprowadzić u osób z potwierdzonym rozpoznaniem. Stosuje się niklozamid lub prazykwantel.^9,20 Oba leki są niedostępne w Polsce i muszą być sprowadzone w ramach importu docelowego. Skuteczność terapii potwierdza brak wydalania członów tasiemca od 4 miesiąca po leczeniu. W większości przypadków rokowanie jest dobre. U zarażonych tasiemcem uzbrojonym istnieje większe ryzyko wągrzycy.

Parazytozy tkankowe

Wągrzyca (cysticercosis)

Wągrzyca jest parazytozą tkankową wywołaną przez tasiemca uzbrojonego (Taenia solium). Występuje na całym świecie, w Polsce rozpoznaje się 1-2 przypadki rocznie.¹⁰

Człowiek w tym przypadku jest żywicielem pośrednim, u którego występują postaci larwalne pasożyta. Zaraża się, spożywając pokarm zanieczyszczony jajami lub członami macicznymi. Uwolnione w przewodzie pokarmowym larwy migrują do narządów, gdzie osiągają postać wągrów. Obraz kliniczny zależy od liczby i umiejscowienia wągrów. Najczęściej dochodzi do zajęcia ośrodkowego układu nerwowego, gałki ocznej i mięśni (w tym mięśnia sercowego). Zazwyczaj początek jest bezobjawowy, a objawy nasilają się w ciągu kilku-kilkunastu lat i wiąże się to ze wzrostem wągrów lub ich martwicą. Dochodzi do stopniowego uszkodzenia narządów i ich czynności. W diagnostyce stosuje się badania serologiczne (ELISA, immunoblot) we krwi oraz w płynie mózgowo-rdzeniowym i kale, badanie histopatologiczne bioptatu. Przydatne mogą być badania obrazowe, np. tomografia komputerowa (TK) – wykazanie cyst, zwapnień.

Leczenie dobierane jest indywidualnie, w zależności od umiejscowienia i liczby wągrów. Często stosuje się terapię skojarzoną: leczenia przyczynowego (albendazolem lub prazykwantelem) ze steroidami lub zabiegiem chirurgicznym. Rokowanie jest poważne, może dojść do uszkodzenia narządów ważnych dla życia i prawidłowego funkcjonowania człowieka.^16,21,22

Bąblowica (hydatidosis)

Bąblowica jest parazytozą tkankową wywołaną przez postać larwalną tasiemca bąblowcowego. Człowiek jest sporadycznym żywicielem pośrednim. Ostatecznymi są pies, wilk, lis, szakal, a pośrednimi najczęściej zwierzęta hodowlane (owce, kozy, bydło, konie, świnie, osły, króliki) i leśne, np. zające.³ Zarażenie postacią larwalną tasiemców bąblowcowych następuje przez spożycie pokarmu zanieczyszczonego jajami inwazyjnymi (np. poziomki, jagody leśne). Tasiemce te wywołują bąblowicę jednokomorową (Echinococcus granulosus), wielokomorową(E. multilocularis) i policystyczną(E. vogeli,E oligarthrus). Larwy migrują do narządów wewnętrznych (głównie wątroby) i przekształcają się w stale wolno rosnące stadium typu bąblowiec (torbiel) lub mają charakter naciekowy na okoliczne tkanki.^16,21,23

Bąblowice jedno- i wielokomorowa występują na całym świecie, w Polsce rocznie rozpoznaje się 20-30 przypadków.¹⁷ Postać policystyczną spotyka się tylko w Ameryce Środkowej i Południowej.

Obraz kliniczny zależy od lokalizacji, wielkości i liczby pęcherzy oraz rodzaju bąblowicy. Objawem bąblowicy jednokomorowej jest pęcherz otoczony błonami, z których wewnętrzna wytwarza główki kolejnych tasiemców. W bąblowicy wielokomorowej i policystycznej zmiany mają charakter naciekowy, przypominający rozrost nowotworowy. Najczęściej zlokalizowane są w wątrobie, rzadziej w mózgu, gałce ocznej lub płucach. Pierwsze objawy rosnącego guza lub nacieku występują zwykle po kilku-kilkudziesięciu latach i stopniowo się nasilają.

W diagnostyce stosuje się odczyny serologiczne i badania obrazowe. Potwierdzenie rozpoznania uzyskuje się, badając materiał pooperacyjny.

Terapię dobiera się indywidualnie w zależności od umiejscowienia, wielkości i liczby pęcherzy. Stosuje się zabieg chirurgiczny, terapeutyczne nakłucie torbieli, chemioterapię (albendazol, mebendazol) lub obserwację bez interwencji.

Powikłaniami są nadkażenia bakteryjne, stan zapalny zajętych organów, bąblowica wtórna i uogólnienie się procesu chorobowego (skutek pęknięcia ścian pęcherza), wstrząs anafilaktyczny.

Rokowanie w przypadku jednojamowej bąblowicy wątroby jest zazwyczaj dobre (możliwe jest samoistne wchłonięcie torbieli), w lokalizacji pozawątrobowej i wielokomorowej bywa niepewne lub poważne.^16,21,23